اقتصاد۲۴- ژاله آموزگار یکی از برجسته‌ترین پژوهش‌گران و استادان دانشگاه در حوزه‌های زبان‌شناسی، ادبیات و تاریخ ایران باستان است. او با آثار علمی‌اش در زمینه زبان‌شناسی، به‌ویژه زبان‌های ایرانی باستان، نقشی تأثیرگذار در گسترش مطالعات ایران‌شناسی و زبان‌شناسی عمومی بازی کرده است. آموزگار در طی سال‌ها فعالیت علمی خود همیشه کوشیده تا زبان و فرهنگ ایرانی را از زوایای مختلف بررسی و معرفی کند و در این مسیر توانسته دستاورد‌های علمی بی‌نظیری به دست آورد.

ژاله آموزگار کیست؟

تولد و تحصیلات ژاله آموزگار 

ژاله آموزگار در آذرماه ۱۳۱۸ در شهر خوی متولد شد. پدر او تبریزی و مادرش تهرانی بودند، اما به دلیل مأموریت شغلی پدر در خوی، آموزگار در این شهر به دنیا آمد. دوران کودکی او در فضایی پر از محبت و گرمی گذشت و خانواده‌اش هیچ‌گونه تفاوتی میان او و برادرش قائل نمی‌شدند.

 در این فضا، فرصت‌های برابر برای تحصیل و آموزش برای هر دو فراهم شد. آموزگار خود در باره دوران تحصیل دبیرستانی‌اش می‌گوید که بخشی از آن را در خوی و بخشی دیگر را در تبریز گذرانده است.پس از گرفتن دیپلم سال ششم ادبی از دبیرستان «ایراندخت» تبریز، او وارد دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز شد.

 در این دوران، آموزگار در خانه عمویش، حسین امید، که از شاعران و دانشمندان برجسته آذربایجان بود، زندگی می‌کرد. این دوران تأثیر زیادی بر شکل‌گیری شخصیت علمی و عملی او داشت.

تحصیلات عالیه و سفر به فرانسه

پس از پایان تحصیلات در دانشگاه تبریز، ژاله آموزگار توانست در رشته ادبیات فارسی رتبه نخست را به دست آورد، اما با وجود این موفقیت بزرگ، خانواده‌اش به او اجازه ندادند که به‌تنهایی برای ادامه تحصیل به خارج از کشور سفر کند.

به همین دلیل، آموزگار چند سال در ایران مشغول تدریس در مدارس تهران، نیشابور و کاشمر شد.

 پس از آن و با حمایت همسرش، مقدمات سفر به فرانسه فراهم آمد و در سال ۱۳۴۲ همراه با همسر و دخترش به پاریس رفت تا تحصیلات خود را در دانشگاه سوربن پی بگیرد.در این دوران، آموزگار رساله دکتری خود را با عنوان «ادبیات زردشتی به زبان فارسی» زیر نظر استاد فرانسوی‌اش، پروفسور پی‌یر دومناش، که از خاورشناسان برجسته و استاد ادیان باستان بود، به پایان رساند.

آموزگار همواره خود را مدیون این استاد می‌داند و بر اخلاق و انسانیت پروفسور دومناش تأکید می‌کند.

همکاری با احمد تفضلی

یکی از نقاط مهم در زندگی علمی ژاله آموزگار، آشنایی و همکاری‌های طولانی‌مدت او با احمد تفضلی، استاد و پژوهشگر برجسته زبان‌شناسی ایرانیست.

 این دو پژوهشگر در سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۴ در دانشگاه سوربن با هم آشنا شدند. آغاز این همکاری‌ها به زمانی برمی‌گردد که احمد تفضلی از آموزگار پرسید: «شما روی چه موضوعی کار می‌کنید؟» این پرسش نقطه شروع همکاری‌های آن‌ها بود و به تدریج به دوستی و همکاری‌های علمی مستمر و پرباری منتهی شد. همکاری‌های علمی این دو پژوهشگر به انتشار آثار علمی و پژوهشی بسیاری در زمینه زبان‌های ایرانی و اساطیر باستانی انجامید.

پژوهش‌های علمی و زبان‌شناسی ایرانی

آموزگار در طول دوران تحصیلات و فعالیت علمی‌اش، تمرکز ویژه‌ای بر روی زبان‌های ایرانی باستان و متون پهلوی داشت. پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۸، او همکاری‌های علمی خود را با بنیاد فرهنگ ایران آغاز کرد و به‌ویژه بر روی متون پهلوی همچون «دینکرد» کار کرد. این متون که در دوران ساسانیان و پس از آن نوشته شده‌اند، به بررسی اساطیر، دین‌ها، و فلسفه ایران باستان می‌پردازند. آموزگار و همکارانش برای پر کردن خلأ موجود در مطالعات ایرانی تصمیم گرفتند که هر یک از پژوهشگران بر روی یک کتاب پهلوی تمرکز کنند. بدین ترتیب، آموزگار مسئول تحقیق و پژوهش بر روی «دینکرد پنج» شد.

بیشتر بخوانید: ژاله علو صدای ماندگار هنر ایران کیست؟

بازگشت به ایران و تدریس در دانشگاه تهران

ژاله آموزگار پس از اتمام تحصیلات خود در فرانسه، به ایران بازگشت و تدریس در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران را آغاز کرد. در این دوران، او همچنان به تحقیقات علمی‌اش در زمینه زبان‌شناسی و متون پهلوی ادامه داد. آموزگار در سال ۱۳۴۹ به‌عنوان استاد به دانشگاه تهران پیوست و در این موقعیت، نقش مؤثری در توسعه مطالعات ایران‌شناسی و زبان‌شناسی ایرانی بازی کرد. او در طول سال‌ها به تربیت بسیاری از دانشجویان پرداخته و در معرفی فرهنگ و تاریخ ایران به نسل‌های جدید تأثیر زیادی داشته است.

دیدگاه‌ها و تأثیرات علمی ژاله آموزگار

ژاله آموزگار در مطالعات ایران‌شناسی علاقه فراوانی به زبان فارسی و هویت فرهنگی ایران دارد. او در مصاحبه‌ها و نوشته‌هایش بار‌ها از تعهد و غیرت خود نسبت به زبان فارسی سخن گفته است. آموزگار بر این باور است که زبان فارسی یکی از غنی‌ترین زبان‌های جهان است و قادر است تمامی مفاهیم علمی، فلسفی و فرهنگی را به بهترین شکل بیان کند. او معتقد است که زبان فارسی نه تنها در گذشته، بلکه در دوران معاصر نیز می‌تواند معادل‌های مناسبی برای اصطلاحات فلسفی پیچیده پیدا کند و نباید به‌آسانی به واژه‌های بیگانه روی آورد.

او در مقاله‌ای که برای یادنامه مرحوم احمد تفضلی نوشت، بخشی از کتاب «دینکرد» را ترجمه کرد و معادل‌های امروزی اصطلاحات فلسفی آن را به‌طور دقیق و معنادار ارائه داد. آموزگار همچنین در این مقاله به نقد استفاده از اصطلاحات بیگانه در متون فارسی پرداخته و تأکید دارد که در گذشته نیز متفکران ایرانی به‌جای استفاده از اصطلاحات عربی، باید بیش‌تر به زبان فارسی و توانایی‌های آن توجه می‌کردند. این نگرش آموزگار نشان‌دهنده باور ژرف او به اهمیت حفظ و گسترش زبان فارسی در عرصه‌های علمی و فلسفیست.

سخن‌رانی اخیر آموزگار و حواشی پس از آن

ژاله آموزگار در تاریخ ۱۶ دی ماه خانه اندیشمندان علوم انسانی و در سخن‌رانی خود موضوعی را پیش کشید که سروصدای زیادی به پا کرد و در فضای مجازی بازتاب زیادی داشت.

سخنرانی بغض آلود او در شب‌های بخارا، درباره مهاجرت و ترک ایران حاضران را تحت تاثیر قرار داد. او با افسوس از مهاجرت نخبگان جوان ایرانی ابراز نگرانی کرد و خطاب به آنان گفت: «ایران تنهاست؛ نروید، این کار را نکنید.»