صفحه اقتصاد –

اگر به دنبال تماشای بارش های شهابی‌ زیبا هستید، تقویم بارش شهابی سال ۲۰۲۵ را در ادامه آورده‌ایم تا بهترین زمان‌ ممکن برای مشاهده این پدیده‌های آسمانی را بدانید.

اگر علاقمند به علم نجوم هستید، به احتمال زیاد اخبار بارش‌های شهابی را دنبال می‌کنید و در جستجوی تقویم بارش شهابی سال ۲۰۲۵ هستید. در حالی که سال ۲۰۲۴ به پایان می‌رسد، فرصتی است تا به یکی از هیجان‌انگیزترین سال‌های اخیر برای علاقه‌مندان به آسمان شب خداحافظی بگوییم. سالی که با رویدادهای نجومی کم‌نظیری چون خورشیدگرفتگی کامل، بارش‌های شهابی متعدد، چهار ابرماه پیاپی و نمایش خیره کننده شفق‌های قطبی بر فراز نیمه شمالی آمریکا، لحظات فراموش‌نشدنی را برای دوستداران ستاره‌ها رقم زد.

هر آنچه باید درباره تقویم بارش شهابی سال ۲۰۲۵ بدانید

اگرچه ممکن است سال ۲۰۲۵ به اندازه سال ۲۰۲۴ از نظر رویدادهای نجومی بزرگ، پر حادثه نباشد، اما آسمان شب همچنان مملو از شگفتی‌هایی است که چشم انتظار علاقه‌مندان هستند. یکی از جذاب‌ترین پدیده‌های آسمانی که در طول سال رخ می‌دهد، بارش‌های شهابی است. این رویدادهای آسمانی که با نظمی تقریباً ثابت هر ساله تکرار می‌شوند، فرصتی عالی برای رصدگران فراهم می‌کنند تا با برنامه‌ریزی دقیق، بارش‌های شهابی را در اوج فعالیتشان مشاهده کنند.

تقویم بارش شهابی سال ۲۰۲۵ با بارش شهابی ربعی یا کوادرانتی‌ آغاز می‌شود که اوج فعالیت آن در تاریخ ۲ ژانویه (۱۳ دی) و پایان آن در ۱۶ ژانویه (۲۷ دی) است. پس از این بارش، تقریباً در تمام طول سال، شاهد بارش‌های شهابی مختلفی خواهیم بود. بارش‌های شهابی اتا دلوی، برساوشی و جوزایی از جمله مشهورترین و فعال‌ترین بارش‌های شهابی سال هستند؛ اما امکان مشاهده بارش شهابی در بسیاری از شب‌های سال وجود دارد.

مطالعات نشان می‌دهد که به طور متوسط، سالانه حدود ۱۷۰۰۰ شهاب‌ وارد جو زمین می‌شوند. البته اکثر این شهاب‌ها قبل از رسیدن به سطح زمین می‌سوزند و به صورت گرد و غبار در جو پراکنده می‌شوند. بر اساس تخمین ناسا، سالانه حدود ۴۸.۵ تن مواد شهابی وارد جو زمین می‌شود که به طور متوسط به معنای ورود یک شهاب به جو زمین در هر دو دقیقه است.

برای تماشای بهترین نمایش بارش شهابی، نخستین گام فرار از آلودگی نوری شهرهاست. حتی ساکنان حومه شهر نیز برای رصد واضح‌تر آسمان به مکانی دورتر نیاز دارند. چرا که آلودگی نوری مانع بزرگی برای مشاهده بارش‌های شهابی است و بسیاری از آن‌ها در حومه شهرها به سختی قابل رویت هستند. پس از دور شدن از شهر، به دنبال کانون بارش بگردید؛ نقطه‌ای که شهاب‌واره‌ها از آن به نظر می‌رسد. چشمانتان را به سمت این نقطه نشانه رفته و منتظر نمایش آسمانی باشید. نور ماه نیز می‌تواند بر کیفیت رصد تأثیر بگذارد. اما زمان وقوع بارش‌های شهابی از پیش مشخص است و طبیعت تعیین می‌کند که آیا نور ماه بر مشاهده شما تأثیر خواهد گذاشت یا خیر.

بارش شهابی ربعی

• زمان: ۲۶ دسامبر تا ۱۶ ژانویه (۶ دی تا ۲۷ دی)
• اوج فعالیت: ۲ تا ۳ ژانویه (۱۳ تا ۱۴ دی)
• حداکثر نرخ بارش: ۱۲۰ شهاب در ساعت
• کانون بارش: دب اکبر

سال نو میلادی با یکی از باشکوه‌ترین نمایش‌های آسمانی آغاز می‌شود: بارش شهابی ربعی. این رویداد نجومی در روزهای 2 و 3 ژانویه به اوج خود می‌رسد و انتظار می‌رود بیش از 120 شهاب در ساعت آسمان شب را روشن کنند. منشأ این شهاب‌ها، سیارک 2003 EH است و زمین با عبور از میان دنباله ذرات آن، شاهد این نمایش آتش‌بازی کیهانی خواهد بود. نکته قابل توجه در مورد بارش ربعی، مدت زمان بسیار کوتاه اوج آن است که تنها حدود 6 ساعت به طول می‌انجامد. بنابراین، عصر روز 2 ژانویه تا بامداد 3 ژانویه بهترین فرصت برای رصد این پدیده زیبا خواهد بود.

بارش شهابی گاما نورمید

• زمان: ۲۵ فوریه تا ۲۸ مارس (۷ اسفند تا ۸ فروردین)
• اوج فعالیت: ۱۴ تا ۱۵ مارس (۲۴ اسفند تا ۲۵ اسفند)
• حداکثر نرخ بارش: ۶ شهاب در ساعت
• کانون بارش: نورما

در اواخر فوریه و اوایل مارس، بارش شهابی گاما نورمید رخ می‌دهد. این بارش بسیار آرام‌تر از ربعی بوده و حداکثر نرخ آن حدود 6 شهاب در ساعت است. منشأ این بارش، دنباله‌دار C/1913 R1 (کروملین) است. کانون بارش گاما نورمید در صورت فلکی نورما قرار دارد که در نیم‌کره جنوبی آسمان دیده می‌شود. با این حال، علاقه‌مندان به نجوم در شب‌های تاریک و در طول اوج بارش، یعنی اواسط ماه مارس، می‌توانند چند شهاب را در افق جنوبی مشاهده کنند. البته، این بارش برای عموم مردم چندان قابل توجه نیست، اما برای ستاره‌شناسان حرفه‌ای و مشتاق، فرصتی برای رصد و مطالعه است.

بارش شهابی شلیاقی

• زمان: ۱۵ تا ۳۰ آوریل (۲۶ فروردین تا ۱۰ اردیبهشت)
• اوج فعالیت: ۲۱ تا ۲۲ آوریل (۱ اردیبهشت تا ۲ اردیبهشت)
• حداکثر نرخ بارش: ۱۸ شهاب در ساعت
• کانون بارش: صورت فلکی شلیاق

در ماه آوریل، بارش شهابی شلیاقی بار دیگر آسمان شب را روشن می‌کند. کانون بارش آن، صورت فلکی شلیاق است که هر شب در طول مدت فعالیت این رویداد آسمانی، از افق شرقی طلوع می‌کند. این بارش شهابی نسبت به بسیاری از همتایان خود شدت بیشتری داشته و انتظار می‌رود تا ۱۸ شهاب در ساعت تولید کند.

هر سال در ماه آوریل، زمین از میان بقایای دنباله‌دار C/1861 G1 Thatcher عبور می‌کند و این پدیده شگفت‌انگیز را برای ساکنان کره زمین به ارمغان می‌آورد. نکته جالب توجه این است که شهاب‌های شلیاقی معمولاً دنباله‌ای از خود برجای نمی‌گذارند؛ با این حال، گاهی ممکن است شاهد آذرگوی‌های بسیار درخشان باشیم.

بارش شهابی اتا دلوی

• زمان: ۲۰ آوریل تا ۲۱ مه (۳۱ فروردین تا ۳۱ اردیبهشت)
• اوج فعالیت: ۳ تا ۴ مه (۱۳ اردیبهشت تا ۱۴ اردیبهشت)
• حداکثر نرخ بارش: ۵۰ شهاب در ساعت
• کانون بارش: صورت فلکی دلو

دنباله‌دار هالی (1P/Halley) عامل اصلی بارش شهابی زیبای اتا دلوی است که بزرگترین رویداد شهابی فصل بهار محسوب می‌شود. در اوج فعالیت این بارش، می‌توان تا 50 شهاب در ساعت در آسمان رصد کرد. تنها چالش برای رصدگران، زمان طلوع صورت فلکی دلو (کانون بارش) است که حدود 4 صبح به وقت محلی از سمت جنوب شرقی آغاز می‌شود. این بدان معناست که برای لذت بردن از این نمایش آسمانی، باید سحرخیز باشید یا تا پاسی از شب بیدار بمانید. خبر خوب این است که در زمان اوج بارش، ماه غروب کرده و مزاحمتی برای رصد ایجاد نخواهد کرد.

بارش شهابی آلفا جدی

• زمان: ۱۲ جولای تا ۱۲ آگوست (۲۱ تیر تا ۲۱ مرداد)
• اوج فعالیت: ۲۹ تا ۳۰ جولای (۷ مرداد تا ۸ مرداد)
• حداکثر نرخ بارش: ۵ شهاب در ساعت
• کانون بارش: صورت فلکی جدی

بارش شهابی آلفا جدی، رویدادی آسمانی نسبتا کوچک است که منشا آن دنباله‌دار 169P/NEAT شناسایی شده است. با اینکه این بارش شدت زیادی ندارد، اما گاهی آذرگوی‌های درخشانی را به نمایش می‌گذارد که توجه علاقه‌مندان به نجوم را جلب می‌کند. این رویداد آسمانی در هر دو نیمکره شمالی و جنوبی قابل مشاهده است. کانون تابش این بارش شهابی، صورت فلکی جدی است که در آسمان جنوبی قرار دارد. در اوج فعالیت این بارش، صورت فلکی جدی تمام طول شب قابل رصد خواهد بود. خوشبختانه، درخشش ماه در این مدت زیاد نخواهد بود و بنابراین مانع دید ناچیزی ایجاد می‌کند.

بارش شهابی دلتا دلو جنوبی

• زمان: ۲۸ جولای تا ۱۲ آگوست (۶ مرداد تا ۲۱ مرداد)
• اوج فعالیت: ۲۹ تا ۳۰ جولای (۷ مرداد تا ۸ مرداد)
• حداکثر نرخ بارش: ۲۵ شهاب در ساعت
• کانون بارش: صورت فلکی دلو

بارش شهابی دلتا دلو جنوبی معمولا بر بارش شهابی آلفا جدی پیشی می‌گیرد. این رویداد آسمانی زودتر به اوج فعالیت خود می‌رسد؛ تنها یک یا دو روز پس از آغاز رسمی آن، و سپس به تدریج تا اواسط آگوست فروکش می‌کند. اوج زودهنگام این بارش، آن را همزمان با بارش آلفا قیفاووسی قرار می‌دهد؛ بنابراین اگر در ۲۹ یا ۳۰ جولای شهابی مشاهده کردید، ممکن است منشأ آن هر یک از این دو بارش باشد.

کانون این بارش، صورت فلکی دلو است که درست در مجاورت صورت فلکی برج جدی قرار دارد و این دو رویداد را به یک جفت دیدنی تبدیل می‌کند. پژوهشگران هنوز با قطعیت نمی‌دانند کدام دنباله‌دار باعث پیدایش بارش شهابی دلتا دلو جنوبی می‌شود، هرچند بهترین فرضیه کنونی، دنباله‌دار 96P/Machholz است.

بارش شهابی برساوشی

• زمان: ۱۷ جولای تا ۲۳ آگوست (۲۶ تیر تا ۱ شهریور)
• اوج فعالیت: ۱۲ تا ۱۳ آگوست (۲۱ مرداد تا ۲۲ مرداد)
• حداکثر نرخ بارش: ۱۰۰ شهاب در ساعت
• کانون بارش: صورت فلکی برساوش

برساوشی یکی از باشکوه‌ترین رخدادهای آسمانی سال است که هر ساله در فصل تابستان رخ می‌دهد. این بارش شگفت‌انگیز ناشی از عبور زمین از میان ذرات باقی‌مانده از دنباله‌دار 109P/Swift-Tuttle است و از جمله پایدارترین بارش‌های شهابی محسوب می‌شود.

صورت فلکی برساوش، کانون این بارش، نسبتا زودهنگام در شب از سمت شمال شرقی آسمان طلوع می‌کند و تا سپیده دم در آسمان قابل رؤیت است. شرایط آب و هوایی مطلوب تابستان نیز فرصت مناسبی را برای رصد این پدیده جذاب فراهم می‌آورد. تنها نکته‌ای که ممکن است لذت رصد را کمی کاهش دهد، ماه کامل در اوج فعالیت برساوشی در سال ۲۰۲۵ است. نور ماه کامل، مشاهده شهاب‌های کم‌نورتر را با چالش مواجه خواهد ساخت.

بارش شهابی ثوری جنوبی

• زمان: ۲۳ سپتامبر تا ۴ نوامبر (۱ مهر تا ۱۳ آبان)
• اوج فعالیت: ۱۰ تا ۱۱ اکتبر (۱۸ مهر تا ۱۹ مهر)
• حداکثر نرخ بارش: ۵ شهاب در ساعت
• کانون بارش: صورت فلکی ثور

ثور جنوبی یکی از طولانی‌ترین رویدادهای بارش شهابی سالانه است که بیش از یک ماه ادامه می‌یابد. هرچند این بارش از فعالیت بالایی برخوردار نیست، اما به دلیل همزمانی با سایر بارش‌های شهابی، احتمال مشاهده شهاب‌های آن در طول جستجوی سایر رویدادهای مشابه وجود دارد. دنباله‌دار 2P/Encke منبع اصلی مواد تشکیل‌دهنده این بارش شهابی است و اوج فعالیت آن چند هفته پیش از جشن هالووین رخ می‌دهد. این بارش به همراه ثور شمالی، بارش شهابی ثوری را تشکیل می‌دهد. با این حال، اوج فعالیت این دو بارش در روزهای مختلفی اتفاق می‌افتد؛ به همین دلیل، اغلب به عنوان دو رویداد جداگانه دسته‌بندی می‌شوند.

بارش شهابی جباری

• زمان: ۲ تا ۱۲ اکتبر (۱۰ مهر تا ۲۰ مهر)
• اوج فعالیت: ۲۲ تا ۲۳ اکتبر (۳۰ مهر تا ۱ آبان)
• حداکثر نرخ بارش: ۲۰ شهاب در ساعت
• کانون بارش: صورت فلکی شکارچی

بارش شهابی جباری که معمولاً در ماه اکتبر اتفاق می‌افتد، یکی از رویدادهای آسمانی فعال محسوب می‌شود. این بارش شهابی، همانند بارش اتا دلوی، ریشه در دنباله‌دار مشهور هالی دارد و یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن محسوب می‌شود. با این حال، بر خلاف اتا دلوی، نقطه تابش شهاب‌های اوریونید در صورت فلکی جبار قرار دارد که در ماه اکتبر از سمت شرق آسمان طلوع می‌کند. امسال با توجه به تقویم بارش شهابی سال ۲۰۲۵، شاهد یکی از تاریک‌ترین آسمان‌ها برای رصد بارش‌های شهابی خواهیم بود.

بارش شهابی اژدهایی

• زمان: ۶ تا ۱۰ اکتبر (۱۴ مهر تا ۱۸ مهر)
• اوج فعالیت: ۸ اکتبر (۱۶ مهر)
• حداکثر نرخ بارش: ۱۰ شهاب در ساعت
• کانون بارش: صورت فلکی اژدها

بر اساس تقویم بارش شهابی سال 2025، بارش شهابی اژدهایی کوتاه‌ترین بارش شهابی فهرست ما است که تنها چهار روز دوام می‌آورد. این بارش از دنباله‌دار 21/P Giacobini-Zimmer سرچشمه می‌گیرد و در اوج فعالیت خود، حدود 10 شهاب در ساعت تولید می‌کند. جالب است بدانید که اوج این بارش تنها دو روز پس از آغاز آن رخ می‌دهد و سپس پس از دو روز دیگر به پایان می‌رسد. کانون بارش دراکونیدها در صورت فلکی اژدها قرار دارد که بین دب اکبر و دب اصغر جای گرفته و به راحتی در آسمان شب قابل شناسایی است.

بارش شهابی ثورى شمالى

• زمان: ۱۳ اکتبر تا ۱ دسامبر (۲۱ مهر تا ۱۰ آذر)
• اوج فعالیت: ۸ تا ۹ نوامبر (۱۷ آبان تا ۱۸ آبان)
• حداکثر نرخ بارش: ۵ شهاب در ساعت
• کانون بارش: صورت فلکی ثور

شاخه شمالی بارش شهابی ثوری نیمه دیگر این رویداد آسمانی است و نسبت به شاخه جنوبی مدت زمان بیشتری یعنی از اواسط اکتبر تا دسامبر ادامه می‌یابد. اوج فعالیت این شاخه تقریباً در وسط بازه زمانی فعالیتش، حدود 8 نوامبر رخ می‌دهد که چند هفته پس از اوج شاخه جنوبی است. به جز این تفاوت زمانی، این دو شاخه شباهت‌های بسیاری دارند. هر دو از بقایای دنباله‌دار 2P/Encke نشأت می‌گیرند و در بهترین شرایط، حدود 5 شهاب در ساعت تولید می‌کنند. دانشمندان معتقدند که این شاخه، از بخش متفاوتی از دنباله‌دار مذکور سرچشمه می‌گیرد و به همین دلیل، اغلب به عنوان یک رویداد جداگانه از شاخه جنوبی در نظر گرفته می‌شود.

بارش شهابی اسدی

• زمان: ۳ نوامبر تا ۲ دسامبر (۱۲ آبان تا ۱۱ آذر)
• اوج فعالیت: ۱۶ تا ۱۷ نوامبر  (۲۵ آبان تا ۲۶ آبان)
• حداکثر نرخ بارش: ۱۵ شهاب در ساعت
• کانون بارش: صورت فلکی اسد

در تقویم بارش شهابی سال 2025، تنها چند روز پس از اوج فعالیت بارش شهابی ثوری، نوبت به بارش شهابی اسدی می‌رسد تا آسمان شب را روشن کند. این رویداد آسمانی که مرهون دنباله‌دار 55P/Tempel-Tuttle است، از صورت فلکی اسد نشأت می‌گیرد. از حدود ساعت 2 بامداد به وقت محلی، صورت فلکی شیر در بیشتر مدت زمان این بارش در افق شرق طلوع می‌کند.

بارش شهابی اسدی از نظر تعداد شهاب‌ها، بزرگ‌تر از بارش ثوری اما کوچک‌تر از بارش جوزایی است. با توجه به همزمانی این چهار بارش شهابی در هفته اول نوامبر، تشخیص منشأ هر شهابی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد؛ خصوصاً به این دلیل که صورت‌های فلکی ثور، شیر و جوزا در این بازه زمانی همگی در آسمان شرق قابل مشاهده هستند. شهاب‌های اسدی معمولاً با سرعت زیاد حرکت می‌کنند و درخشندگی چشمگیری دارند. دنباله درخشان آن‌ها می‌تواند راهی برای تمایز این شهاب‌ها از سایر بارش‌ها باشد.

بارش شهابی جوزایی

• زمان: ۴ تا ۲۰ دسامبر (۱۳ آذر تا ۲۹ آذر)
• اوج فعالیت: ۱۴ تا ۱۵ دسامبر (۲۳ آذر تا ۲۴ آبان)
• حداکثر نرخ بارش: ۱۲۰ شهاب در ساعت
• کانون بارش: صورت فلکی جوزا

بارش شهابی جوزایی، یکی از باشکوه‌ترین رویدادهای آسمانی در تقویم بارش شهابی سال 2025 است که اوج فعالیت آن تنها چند روز پیش از کریسمس اتفاق می‌افتد. این پدیده خیره‌کننده توسط دنباله‌دار 3200 Phaethon ایجاد می‌شود و در شرایط مساعد، تا 120 شهاب در ساعت را به نمایش می‌گذارد. شهاب‌های جوزایی به خاطر درخشندگی و سرعت کم‌شان مشهور هستند؛ ویژگی‌هایی که مشاهده آن‌ها را حتی در مناطق شهری با آلودگی نوری، آسان‌تر می‌کند. اگرچه زمان این بارش مصادف با فصل سرما است، اما رصد آن از مکانی به دور از آلودگی نوری شهری، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را برای علاقه‌مندان به نجوم رقم خواهد زد.

بارش شهابی اورسید یا دبی

• زمان: ۱۷ تا ۲۶ دسامبر (۲۶ آذر تا ۵ دی)
• اوج فعالیت: ۲۲ تا ۲۳ دسامبر (۱ دی تا ۲ دی)
• حداکثر نرخ بارش: ۱۰ شهاب در ساعت
• کانون بارش: دب اصغر

طبق تقویم بارش شهابی سال ۲۰۲۵، بارش شهابی دبی درست پس از اوج بارش جوزایی آغاز شده و تا ۲۶ دسامبر ادامه می‌یابد. از آنجایی که بارش جوزایی پیش از کریسمس به پایان می‌رسد، احتمالاً اگر تاکنون در فیلم‌های کریسمسی شاهد ستاره‌های دنباله‌دار بوده‌اید، متعلق به بارش برساوشی بوده‌اند. اوج این بارش در شب ۲۲ دسامبر از سمت صورت فلکی دب اصغر قابل مشاهده است که بیشتر شب در آسمان حضور دارد. بسیار شبیه به بارش شهابی دراکونی، این بارش نیز تقریباً به سرعت ظاهر شدن ناپدید می‌شود و در مجموع تنها ۹ روز طول می‌کشد.

بارش شهابی ربعی

• زمان: ۱۲ دسامبر ۲۰۲۵ تا ۱۲ ژانویه ۲۰۲۶ (۲۱ آذر تا ۲۲ دی)
• اوج بارش: ۳ تا ۴ ژانویه ۲۰۲۶ (۱۳ دی تا ۱۴ دی)
• حداکثر نرخ بارش: ۱۲۰ شهاب در ساعت
• محل تابش: دب اکبر

همزمان با شروع بارش شهابی ربعی، سال میلادی به پایان می‌رسد و سال جدید دوباره با آن آغاز می‌شود. این رویداد آسمانی از اوایل دسامبر شروع می‌شود و تا آغاز سال نو ادامه می‌یابد. هرچند ربعی  تنها بارشی است که دو بار در سال رخ می‌دهد، اما اوج فعالیت آن همیشه در چند روز ابتدایی ژانویه است. به عبارت دیگر، ربعی همان بارش شهابی است که در بالا به آن اشاره شد.

اکثر بارش‌های شهابی از دنباله‌دارها، تکه‌های یخی سرگردان که در فضا حرکت می‌کنند و دنباله‌های بلندی از خود به جا می‌گذارند، نشأت می‌گیرند. اما ربعی از سیارکی به نام 2003 EH تغذیه می‌شود، نه یک دنباله‌دار. دانشمندان بر این باورند که 2003 EH احتمالاً یک دنباله‌دار قدیمی است که به سیارک تبدیل شده است.

امیدواریم با استفاده از تقویم بارش شهابی سال ۲۰۲۵ که در بالا جزسیات آن ذکر شد، لحظات نجومی خوبی را در سال جدید میلادی تجربه کنید.