اقتصاد۲۴- همزمان با روز جهانی افراد دارای معلولیت، صف دریافت تجهیزات توانبخشی، بهویژه ویلچر، همچنان طولانی است و حدود ۱۵ هزار نفر در صف انتظار هستند. مدیر کمپین معلولان به «پیام ما» میگوید: «این وضعیت، فشار مالی و اجتماعی زیادی بر خانوادهها تحمیل میکند و نیازمند برنامهریزی فوری و شفاف دولت است. در غیر اینصورت دسترسی به ویلچر برای بسیاری محدود میشود.» در همین حال، یکی از مدیران سازمان بهزیستی نیز در گفتوگو با «پیام ما» ریشه این مشکل را کمبود اعتبارات، کیفیت پایین تجهیزات و نوسانات نرخ ارز میداند. درست در همین روز، «مسعود پزشکیان» رئیسجمهور، در جمع گروهی از افراد دارای معلولیت گفت: «برای بهبود وضعیت برای افراد دارای معلولیت هرچه در توان داریم، به کار گرفتهایم.»
۱۵ هزار نفر در انتظار دریافت ویلچر
براساس اعلام معاون توانبخشی سازمان بهزیستی، در حال حاضر حدود ۱۵ هزار نفر دارای معلولیت در انتظار دریافت این دستگاه هستند. بهگفته «بهروز مروتی»، مدیر کمپین معلولان، آمار مشخصی از افراد در انتظار دریافت ویلچر وجود ندارد و از سوی دیگر، دریافت این کالا برای معلولان جسمی و حرکتی بسیار ضروری است و این افراد نباید منتظر دریافت آن بمانند.
مروتی به «پیام ما» میگوید: «این موضوع سالهاست به یک مشکل مزمن تبدیل شده است. آمار نوزادان دارای معلولیت یا برخی شاخصهای جمعیتی دیگر با دقت اعلام میشود. تعداد پشتنوبتیهای دریافت خدمات از ویلچر و سمعک تا حق پرستاری، کمکهزینه معیشتی و حتی بیمههای مختص معلولان همچنان مبهم و بدون مستندات رسمی باقی مانده است.»
بهگفته او، نبود آمار موجب شده است شهروندان و حتی رسانهها نتوانند بهطور دقیق ارزیابی کنند چه تعداد برای دریافت خدمات ضروری در انتظارند و دولت چه میزان از این نیازها را برطرف میکند.
مروتی میگوید: «عدم تخصیص بودجه کافی از سوی دولت و سازمان برنامهوبودجه و مدیریت نادرست منابع موجود در بهزیستی موجب شده است صف افراد پشت نوبتی دریافت تجهیزات توانبخشی طولانی شود.»
بیشتر بخوانید:فیلم/ پزشکیان پای درد دل معلولان نشست
بهگفته مدیر کمپین معلولان، نگاه دولت به حوزه معلولیت نه حمایتی، بلکه «حداقلی و گاه تبعیضآمیز» است: «تأمین نیازهای اولیه معلولان در اولویت قرار نمیگیرد، اما هزینههای غیرضروری و تبلیغاتی در مناسبتهای مختلف بدون مشکل تأمین میشود.»
او معتقد است: «تأمین ویلچر برای ۱۵ هزار فرد پشت نوبت، با فرض قیمت متوسط ۱۰ میلیون تومان برای هر ویلچر، ۱۵۰ میلیارد تومان بودجه میطلبد؛ این رقم در مقایسه با هزینههای رسمی دولت و حتی خریدهای غیرضروری برخی دستگاهها بسیار ناچیز بهنظر میرسد. بااینحال، بسیاری از افراد دارای معلولیت سالها در انتظار میمانند و برخی حتی پس از سه تا پنج سال نیز وارد لیست نوبت نمیشوند.»
سختشدن مسیر دسترسی به ویلچر
مدیر کمپین معلولان با اشاره به افزایش نرخ تورم و قیمت ارز بر تجهیزات توانبخشی معلولان یادآور میشود: «تورم و افزایش نرخ ارز هزینه تهیه ویلچر را نیز افزایش داده است؛ ویلچرهای معمولی که سال گذشته با قیمتی کمتر عرضه میشدند، اکنون حداقل پنج تا شش میلیون تومان قیمت دارند و ویلچرهای مناسب تردد شهری به ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان رسیدهاند. بخش قابلتوجهی از این تجهیزات وارداتی است یا از مواد اولیه خارجی ساخته میشود و قیمت آنها بهطور مستقیم با نرخ ارز پیوند دارد.»
او معتقد است: «ویلچرهای توزیعی بهزیستی اغلب متناسب با شرایط هر نوع معلولیت نیست و کیفیت برخی از آنها باعث بروز عوارض ثانویه برای افراد میشود.»
مروتی نتیجه میگیرد: «بسیاری از متقاضیان ناچار میشوند ویلچر دریافتی را در بازار آزاد بفروشند و با افزودن مبلغی دیگر، ویلچر مناسب خود را خریداری کنند؛ رویکردی که بار مالی بیشتری بر خانوادهها تحمیل میکند.»
او یادآور میشود: «با وجود افزایش حداقلی اعتبارها، تعداد پشتنوبتیها هر سال بیشتر میشود و هیچ برنامه جامع و شفافی برای رفع نیازهای انباشتهشده ارائه نشده است.»
دولت و معلولان
وضعیت نامناسب برای بسیاری معلولان در کشور درحالیاست که هرساله مقامات در روز جهانی معلولان دم از حمایت و ایجاد شرایط مناسب برای آنها میزنند. اینبار هم مسعود پزشکیان در جمع گروهی از افراد دارای معلولیت گفت: «قطعاً دولت بهتنهایی قادر به رفع همه مشکلات نیست، اما با حضور و مشارکت مردم میتوانیم هر مشکلی را برطرف کنیم.»
مروتی با اشاره به سخنان پزشکیان در جمع معلولان میگوید: «ایشان از غلبه بر مشکلات مردم» سخن گفته، اما هنوز گزارشی ارائه نشده که نشان دهد وعدههای سال گذشته ایشان در حد یک درصد محقق شده باشد. دسترسی به ویلچر همچنان برای افراد دارای معلولیت نیازی شبیه داشتن کفش برای افراد فاقد معلولیت است و دولت باید این نیاز بدیهی را از فهرست وعدههای تکراری خارج و به یک تعهد عملی تبدیل کند.»
کمبود اعتبار دولتی و کیفیت پایین تجهیزات
انتقادات این فعال حوزه معلولیت از وضعیت پشت نوبت ماندگان ویلچر و سایر تجهیزات توانبخشی معلولان درحالیاست که «محمدرضا اسدی»، کاردرمانگر و مدیرکل دفتر ریاست سازمان بهزیستی کشور، در گفتوگو با «پیام ما» ریشه این مشکل را در «کمبود اعتبارات و کیفیت و دوام پایین تجهیزات» میداند و میگوید: «عمدهترین دلیل تأخیر در تأمین ویلچر، وابستگی کامل این حوزه به بودجه دولتی است. با وجود الزامات قانونی، تنها حدود ۲۰ درصد از آنچه در «قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت» پیشبینی شده است، در اختیار سازمان قرار میگیرد.»
او میافزاید: «براساس مقررات داخلی سازمان، «ویلچر» تنها یکبار به افراد تحویل داده میشود؛ اما در بسیاری موارد بهدلیل کیفیت نامناسب یا عدم تناسب علمی ویلچر با وضعیت فرد معلول، این وسایل زودتر از موعد خراب میشوند. عوامل محیطی مانند مناسبسازی نشدن خیابانها، اماکن عمومی و مسیرهای تردد نیز به فرسودگی سریع این تجهیزات دامن میزند. درنتیجه، هر سال شمار قابلتوجهی از افراد دوباره به صف دریافت ویلچر اضافه میشوند.»
بهگفته اسدی، در استانهای محروم روند تأمین ویلچرهای مکانیکی تا حد زیادی پیش رفته و صفها در حال کاهش است، اما در مجموع همچنان دو عامل «اعتبار» و «کیفیت تجهیزات» تعیینکننده وضعیتاند. تکنولوژی پایین در تولید ویلچرهای داخلی نیز سبب شده است نیاز سالانه به تجهیزات توانبخشی رو به افزایش باشد.
بیشتر بخوانید:مستمری مددجویان بهزیستی و کمیته امداد واریز شد
براساس آخرین آمار بهزیستی، معلولیت جسمی–حرکتی با بیش از ۳۷ درصد، بیشترین سهم را در میان انواع معلولیتها دارد. بخشی از این افراد بهدلیل شرایطی مانند ضایعه نخاعی، فلج مغزی (CP) یا برخی ناهنجاریهای مادرزادی نیاز قطعی به ویلچر دارند. افزونبراین، سالانه حدود ۶۰ هزار نفر در تصادفات جادهای دچار مشکلات جسمی–حرکتی میشوند که از میان آنها دستکم دو هزار نفر نیازمند ویلچر هستند. همچنین در سالمندان، زمینخوردگی و معلولیتهای ناشی از افزایش سن نیز به آمار نیازمندان ویلچر اضافه میشود.
بهگفته اسدی، براساس برآوردهای این سازمان سالانه ۱۰ تا ۱۵ هزار نفر به جمع افراد نیازمند ویلچر افزوده میشود، این آمار در کنار خرابیهای زودهنگام ویلچرهای موجود، صف متقاضیان را طولانی نگه میدارد.
او تأکید میکند: «نوسانات نرخ ارز در سالهای اخیر، هزینه تهیه تجهیزات توانبخشی را بهشدت افزایش داده و فشار زیادی بر سازمان بهزیستی وارد کرده است. بهزیستی بهعنوان اصلیترین نهاد تأمینکننده تجهیزات توانبخشی، تنها قادر است بخشی از هزینهها را پوشش دهد و بخش دیگر بر دوش خانوادهها میافتد؛ این هزینهها افراد دارای معلولیت را بیش از دیگر اقشار در معرض فقر قرار میدهد.»
اسدی درباره آخرین آمار از میزان معلولیت در ایران یادآور میشود: «در حال حاضر، یک میلیون و ۶۰۵ هزار فرد دارای معلولیت در سامانه بهزیستی ثبت شده و از خدمات این سازمان بهرهمند میشوند. اما نتایج یک پیمایش هشتساله نشان میدهد حدود ۱۱.۵ درصد جمعیت ایران، معادل ۱۰ تا ۱۱ میلیون نفر، به نوعی از معلولیت دچار هستند. این تفاوت نشان میدهد هنوز بخش بزرگی از جامعه افراد دارای معلولیت، خارج از چرخه خدمات رسمی قرار دارند.»
بهگفته این مسئول سازمان بهزیستی کشور، آمار افراد دارای معلولیت ثبتشده از طریق طرحهای شناسایی در روستاها، ارجاع از بیمارستانها، غربالگری شنوایی و بینایی یا مراجعه مستقیم وارد سامانه بهزیستی شدهاند و در حال حاضر، یک میلیون و ۶۴۵ هزار نفر از آنان خدمات فعال دریافت میکنند.
کمبود اعتبار و محدودیت بهزیستی در هزینه کردن این بودجه برای معلولان موجب شده است بسیاری از آنان به این اعتقاد برسند که همچنان نگاه تبعیضآمیز به آنان وجود دارد. امری که علاوهبر ایجاد محدودیت در فعالیتهای روزانه آنها، برای بسیاری از آنان مشکلات روحی ایجاد میکند. از سوی دیگر، با توجه به افزایش هزینههای زندگی، این افراد برای تهیه اقلام توانبخشی باید بخش زیادی از سبدهای مصرفی خود را به تأمین این اقلام اختصاص دهند که این مسئله نیز میتواند به کاهش کیفیت زندگی آنها منجر شود و هم این سایر نیازها را نادیده بگیرند.
منبع: روزنامه پیام ما
source