اقتصاد۲۴ ـ مالیات بر ارث یکی از مهم‌ترین انواع مالیات‌های مستقیم است که در زمان فوت یک فرد، بر اموال و دارایی‌های او وضع می‌شود. طبق قانون، وراث قبل از تقسیم ماترک موظف‌اند مالیات بر ارث را پرداخت و مدارک لازم را به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند. این مالیات نه‌تنها درآمدی برای دولت محسوب می‌شود، بلکه ابزاری برای تعدیل ثروت و جلوگیری از انباشت بی‌رویه دارایی در دست گروهی محدود است. در سال ۱۴۰۴، قوانین مالیات بر ارث همچنان بر پایه اصلاحات سال ۱۳۹۵ اجرا می‌شوند و انواع دارایی‌ها نرخ‌های متفاوتی دارند.
مالیات بر ارث چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
مالیات بر ارث شامل همه اموال منقول و غیرمنقول متوفی است؛ از املاک و خودرو گرفته تا سپرده بانکی، سهام، طلا و سایر دارایی‌ها. وراث موظف‌اند حداکثر ظرف یک سال از تاریخ فوت اظهارنامه مالیات بر ارث را تکمیل و ارائه کنند.
برای تشکیل پرونده مالیاتی، مدارک زیر مورد نیاز است:
- رونوشت اسناد بدهی‌ها و مطالبات متوفی
- مدارک مالکیت اموال
- وصیت‌نامه در صورت وجود
- گواهی فوت
- مدارک شناسایی وراث
- گواهی انحصار وراثت
- مدارک مربوط به محل سکونت متوفی
- مدارک مربوط به اموال ابراز شده
پس از تشکیل پرونده، سازمان امور مالیاتی ارزش روز دارایی‌ها، بدهی‌ها، دیون، هزینه‌های کفن‌ودفن و واجبات مالی و عبادی را بررسی می‌کند. نتیجه بررسی سه حالت دارد:
۱. اگر ارزش ماترک کمتر از بدهی‌ها باشد: مالیاتی تعلق نمی‌گیرد و مالیات‌های پرداختی قابل استرداد است.
۲. اگر ارزش ماترک بیشتر از بدهی‌ها باشد: بدهی‌ها کسر و مازاد مشمول مالیات می‌شود.
۳. اگر برخی اموال مشمول مالیات نباشند: سازمان امور مالیاتی گواهی لازم برای انتقال آن اموال را صادر می‌کند.
وراث چه کسانی‌اند و نرخ مالیات برای هر طبقه چقدر است؟
قانون مدنی وراث را به سه طبقه تقسیم کرده است:
- طبقه اول: پدر، مادر، همسر، فرزندان و نوه‌ها
- طبقه دوم: اجداد، خواهر، برادر و فرزندان آنان
- طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آنها
نکته مهم این است که نرخ مالیات طبقه دوم دو برابر طبقه اول، نرخ مالیات طبقه سوم چهار برابر طبقه اول و همچنین وراث طبقه اول و دوم شهدای انقلاب اسلامی از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند.
نرخ مالیات بر ارث در سال ۱۴۰۴ بر اساس قانون جدید
طبق اصلاحات سال ۱۳۹۵، مالیات بر ارث بر اساس نوع دارایی محاسبه می‌شود. نرخ‌ها به شرح زیر است:
۱. مالیات ارث طلا
- طبقه اول: ۱۰٪
- طبقه دوم: ۲۰٪
- طبقه سوم: ۴۰٪
۲. مالیات ارث املاک مسکونی
- طبقه اول: ۷.۵٪
- طبقه دوم: ۱۵٪
- طبقه سوم: ۳۰٪
۳. املاک اداری و تجاری
- املاک اداری: ۳٪، ۶٪، ۱۲٪
- املاک تجاری: ۳٪، ۶٪، ۱۲٪
۴. مالیات ارث سپرده بانکی
- طبقه اول: ۳٪ از موجودی حساب
- طبقه دوم: ۶٪
- طبقه سوم: ۱۲٪
۵. مالیات ارث خودرو
- طبقه اول: ۲٪
- طبقه دوم: ۴٪
- طبقه سوم: ۸٪
۶. مالیات ارث سهام
- سهام بورسی: ۰.۷۵٪، ۱.۵٪، ۳٪
- سهام غیر بورسی و سهم‌الشرکه: ۶٪، ۱۲٪، ۲۴٪
۷. مالیات ارث سایر اموال و حق امتیاز
- طبقه اول: ۱۰٪
- طبقه دوم: ۲۰٪
- طبقه سوم: ۴۰٪
چه اموالی از مالیات بر ارث معاف هستند؟
قانون برخی دارایی‌ها را معاف کرده است:
- مزایای پایان خدمت و وجوه بازنشستگی
- مطالبات مربوط به بازخرید خدمت و بیمه اجتماعی
- مبالغ بیمه عمر
- خسارت فوت و دیه
- اثاث منزل محل سکونت
- بدهی‌های متوفی
- هزینه کفن‌ودفن
- اموال شهدای انقلاب برای طبقه اول و دوم وراث
- جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث
جریمه متوفیان قبل از سال ۱۳۹۵:
- ۱۰٪ مالیات مربوط به دلیل عدم ارائه اظهارنامه
- ۲.۵٪ مالیات برای هر ماه تأخیر
برای متوفیان بعد از سال ۱۳۹۵ جریمه مالی در نظر گرفته نشده؛ اما وراث از برخی امتیازات محروم می‌شوند، از جمله:
- عدم امکان نقل و انتقال اموال
- تعیین ارزش دارایی بر اساس ارزش روز انتقال که معمولاً گران‌تر است.
مالیات بر ارث املاک، خودرو و مغازه چقدر است؟
۱. املاک مسکونی
- طبقه اول: ۷.۵٪ ارزش تعیین‌شده
نکته: در متن داده شده یک بار اشتباه تایپی ۲٪ آمده، اما نرخ درست همان ۷.۵٪ است.
۲. خودرو
- طبقه اول: ۲٪ ارزش خودرو (طبق نظر کارشناس مالیاتی)
۳. مغازه (مالکیت + سرقفلی)
- مالکیت: ۷.۵٪ برای طبقه اول
- سرقفلی: ۳٪ برای طبقه اول
کلام آخر
مالیات بر ارث در سال ۱۴۰۴ بر اساس قانون جدید، با نرخ‌های متفاوت برای انواع دارایی‌ها محاسبه می‌شود و طبقه وراث تأثیر مستقیم بر میزان پرداخت دارد. وراث باید در موعد قانونی اظهارنامه را ارائه کنند تا از جرایم و مشکلات بعدی در نقل و انتقال اموال جلوگیری شود. بسیاری از دارایی‌ها نیز طبق قانون معاف هستند و می‌توان آنها را بدون پرداخت مالیات منتقل کرد.
source