جهان در آستانه یکی از بزرگ‌ترین تحولات اقتصادی و انرژی خود قرار دارد؛ جهشی که وعده «اقتصاد کربن صفر» را می‌دهد و همزمان کشورها را در برابر چالش‌های پیچیده و مناقشه‌برانگیزی قرار می‌دهد. هدفی که تا سال ۲۰۵۰، حذف کامل سوخت‌های فسیلی و جایگزینی آن‌ها با انرژی‌های تجدیدپذیر است، نه تنها یک انقلاب تکنولوژیک بلکه یک بازی تمام عیار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را رقم خواهد زد.

حسن محمدی، کارشناس انرژی در گفتگو با جهان اقتصاد با اشاره به اینکه انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشیدی، بادی، هیدرو و باتری‌های ذخیره‌سازی، توانسته‌اند ظرف یک دهه اخیر به شدت در قیمت کاهش یافته و بهره‌وری‌شان افزایش دهند، گفت: . این فناوری‌ها نوید یک منبع انرژی پاک و بی‌پایان را می‌دهند که می‌تواند وابستگی جهان به نفت و گاز را کاهش دهد، آلودگی‌های خطرناک محیط زیست را کاهش دهد و در نهایت با تغییرات اقلیمی مقابله کند.

وی افزود: کشورهای پیشرفته و صنعتی که در این حوزه پیشرو هستند، علاوه بر حفظ محیط زیست، در حال ساختن یک بازار چند هزار میلیارد دلاری هستند؛ بازاری که میلیون‌ها شغل سبز ایجاد می‌کند، فناوری‌های جدید به جهان صادر می‌کند و امکان رهبری جهانی را به دست می‌آورد. از سوی دیگر، کاهش هزینه انرژی می‌تواند محرک قدرتمندی برای رشد اقتصادی و کاهش فقر در کشورهای در حال توسعه باشد.

اما چالش‌ها کجاست؟

به گفته او، حرکت به سمت اقتصاد کربن صفر، مسیر همواری نیست. مهم‌ترین مشکل، وابستگی گسترده بسیاری از اقتصادهای نفت‌خیز و گازخیز به درآمدهای حاصل از فروش سوخت‌های فسیلی است. کشورهایی مثل عربستان سعودی، روسیه، ایران، ونزوئلا و حتی بخش‌هایی از آمریکا و کانادا، اقتصاد و بودجه‌های خود را به شدت به این درآمدها وابسته کرده‌اند.

همچنین این کشورها در صورت کاهش تقاضای جهانی برای نفت و گاز، با سقوط شدید درآمدها مواجه خواهند شد که می‌تواند منجر به بی‌ثباتی اقتصادی، افزایش بیکاری، مشکلات اجتماعی و حتی ناآرامی‌های سیاسی شود. این مسئله به تنهایی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سیاست جهانی در چند دهه آینده است.

کاهش وابستگی به نفت، نقشه قدرت جهانی را تغییر می‌دهد. کشورهایی که سریع‌تر بتوانند اقتصاد خود را متنوع و به انرژی‌های پاک مجهز کنند، در موقعیت قدرت و نفوذ باقی می‌مانند، در حالی که نفت‌خیزان دیرتر سازگار شده ممکن است به حاشیه رانده شوند.

محمدی ادامه داد: علاوه بر این، فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر نیازمند مواد معدنی خاص و کمیاب مانند لیتیم، کبالت و نیکل هستند که استخراج آن‌ها نیز می‌تواند چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی به همراه داشته باشد و بر کشورهای دارای این منابع فشار وارد کند.

این فعال حوزه انرژی تصریح کرد: برای عبور از این گذار پرپیچ و خم، همکاری جهانی ضروری است. کشورهای نفت‌خیز باید برنامه‌های دقیق و گسترده‌ای برای تنوع‌بخشی اقتصاد، توسعه فناوری‌های سبز و ایجاد مشاغل جدید طراحی کنند. در عین حال، کشورهای پیشرو باید حمایت‌های مالی، فناوری و ظرفیت‌سازی را به کشورهای در حال توسعه ارائه دهند تا این تحول به شکل عادلانه و پایدار اتفاق بیفتد.

همچنین لازم است سیاست‌گذاران توجه ویژه‌ای به تأثیرات اجتماعی این گذار داشته باشند و راه‌هایی برای حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر و مناطق نفت‌خیز ارائه کنند تا مانع بروز بحران‌های انسانی و سیاسی شوند.

محمدی در پایان با تاکید بر اینکه، اقتصاد کربن صفر، آینده‌ای است که هم فرصت‌های بی‌نظیری برای رشد و حفاظت از سیاره زمین به همراه دارد و هم تهدیدهای جدی برای کشورهایی که هنوز به نفت و گاز دل بسته‌اند. تاکید کرد: معادله آینده پیچیده‌تر از همیشه است؛ بازندگان و برندگان این نبرد سبز، سرنوشت جهان را برای دهه‌ها رقم خواهند زد. آیا جهان آماده این تحول بزرگ است؟