بحران آلودگی نوری در شهرهای بزرگ به یکی از معضلات جدی عصر مدرن تبدیل شده است؛ مسئله‌ای که کمتر به آن پرداخته شده ولی تأثیرات عمیق و مخربی بر سلامت انسان، کیفیت زندگی و حتی زیست‌بوم دارد. وقتی سخن از آلودگی محیط‌زیست به میان می‌آید، معمولاً ذهن‌ها به سمت آلودگی هوا، صوتی یا حتی آلودگی آب معطوف می‌شود، اما حقیقت این است که آلودگی نوری یکی از مخرب‌ترین و در عین حال نادیده گرفته‌شده‌ترین تهدیدهای شهرنشینی است.

نورهای مصنوعی شهری، بیلبوردهای الکترونیکی، چراغ‌های خیابانی، ساختمان‌های تجاری و حتی خودروها هر شب شهرها را به محلی پر از نورهای غیرضروری تبدیل می‌کنند، نورهایی که نه‌تنها آسمان شب را می‌بلعند بلکه به شکلی نامحسوس، اما قدرتمند، زندگی انسان‌ها را مختل می‌کنند. بدن انسان از لحاظ زیستی برای تنظیم چرخه خواب و بیداری وابسته به نور طبیعی است نور مصنوعی بیش‌ازحد، خصوصاً نور آبی، موجب اختلال در تولید ملاتونین، هورمونی که مسئول تنظیم خواب است، می‌شود این اختلال نه‌تنها مشکلاتی نظیر بی‌خوابی، خستگی مزمن و کاهش عملکرد شناختی را به دنبال دارد بلکه به مرور زمان زمینه‌ساز مشکلات جدی‌تری چون بیماری‌های قلبی، افسردگی و حتی برخی سرطان‌ها می‌شود.

اما این مسئله فقط به سلامت فردی محدود نمی‌شود؛ بحران آلودگی نوری تأثیرات اجتماعی و محیط‌زیستی و حتی فرهنگی نیز دارد نخست اینکه، آسمان شب یکی از گرانبهاترین میراث‌های بشری است که در شهرهای بزرگ کاملاً محو شده است. میلیون‌ها نفر از نسل‌های جدید حتی تصور یک شب پرستاره را ندارند، چرا که در شهرهای بزرگ چیزی جز درخشش بی‌رحمانه نورهای مصنوعی دیده نمی‌شود این محرومیت از طبیعت به شکلی نامحسوس اما خطرناک، انسان را از محیط‌زیست واقعی خود جدا کرده و حس ارتباط با جهان هستی را در او تضعیف می‌کند.

از سوی دیگر، اکوسیستم نیز قربانی مستقیم این آلودگی است بسیاری از گونه‌های جانوری برای جهت‌یابی، تغذیه و تولیدمثل وابسته به چرخه طبیعی نور هستند. آلودگی نوری نه‌تنها مسیر مهاجرت پرندگان را مختل می‌کند بلکه حتی زندگی آبزیانی که به نور ماه وابسته هستند را نیز به خطر می‌اندازد لاک‌پشت‌های دریایی که برای تخم‌گذاری به سواحل می‌آیند، به‌جای حرکت به‌سوی درخشش طبیعی ماه، به سمت نورهای مصنوعی شهر کشیده شده و نابود می‌شوند این تنها یک نمونه از هزاران تأثیر مخرب آلودگی نوری بر طبیعت است.

متأسفانه، مسئولین شهری و برنامه‌ریزان هنوز با این بحران به شکل جدی برخورد نکرده‌اند. تبلیغات پرنور، چراغ‌های بی‌هدف، نورپردازی‌های بیش‌ازحد ساختمان‌ها، همه نشانه‌هایی از مصرف بی‌رویه انرژی و بی‌توجهی به پیامدهای آن هستند اقداماتی که بیشتر در جهت منافع تجاری انجام می‌شوند تا منافع عمومی در حالی که کشورهای پیشرو در زمینه محیط‌زیست، قوانینی سخت‌گیرانه برای کنترل آلودگی نوری وضع کرده‌اند، بسیاری از شهرهای بزرگ جهان هنوز حتی تعریف درستی از این معضل ندارند، چه برسد به برنامه‌ای برای مقابله با آن.

حل این بحران نیازمند تغییر نگرش و اصلاح زیرساخت‌های شهری است استفاده از چراغ‌های هوشمند، کاهش شدت نورهای مصنوعی در ساعات شب، توسعه قوانین شهری برای محدودسازی تبلیغات نوری و حتی افزایش آگاهی عمومی درباره مضرات این نوع آلودگی می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد ما به‌عنوان شهروندان نیز مسئولیت داریم، از کاهش استفاده بی‌مورد از نورهای مصنوعی در محیط زندگی گرفته تا مطالبه‌گری از مسئولین شهری برای ایجاد تغییرات اساسی. 

آلودگی نوری برخلاف آلودگی‌های دیگر، اغلب نامرئی به نظر می‌رسد، اما تأثیر آن از بسیاری جهات مخرب‌تر و گسترده‌تر است. وقت آن رسیده که این معضل را جدی بگیریم و پیش از آن‌که نسل‌های آینده به‌کلی ارتباط خود را با آسمان شب از دست بدهند، اقدام عملی انجام دهیم. شهرهای ما نیاز به نور دارند، اما نه به این میزان و نه به این شکل بی‌هدف و آسیب‌زا.

در ادامه باید توجه کرد که آلودگی نوری تأثیرات خاصی دارد که اغلب نادیده گرفته می‌شوند از جمله بسیاری از والدین از مشکل بی‌خوابی کودکانشان شکایت دارند، اما کمتر کسی به تأثیر آلودگی نوری بر خواب سالم کودکان توجه می‌کند. قرار گرفتن بیش از حد در معرض نورهای مصنوعی به‌ویژه قبل از خواب، می‌تواند چرخه طبیعی خواب را مختل کرده و باعث بی‌خوابی‌های شبانه شود.

همچنین برخلاف تصور عمومی که فکر می‌کنند نور بیشتر امنیت بیشتری به همراه دارد، تحقیقات نشان داده‌اند که نورپردازی‌های بیش از حد خیابان‌ها و تابلوهای تبلیغاتی پرنور موجب اختلال در دید رانندگان و کاهش تمرکز آن‌ها می‌شود. نورهای زننده و درخشان در برخی مواقع عامل حواس‌پرتی و حتی کور شدن موقت چشم‌ها هستند.

لازم به ذکر است انرژی مصرف‌شده برای روشنایی غیرضروری شهرها هزینه‌ی هنگفتی را به شهرداری‌ها و شهروندان تحمیل می‌کند بسیاری از کشورها با اجرای سیاست‌های مدیریت مصرف انرژی، میزان آلودگی نوری را کاهش داده و در کنار آن از هزینه‌های سرسام‌آور برق کاسته‌اند.

تحقیقات نشان داده‌اند که نورپردازی شدید و محیط‌های شهری بیش از حد روشن می‌توانند موجب افزایش سطح استرس، تحریک‌پذیری و حتی کاهش کیفیت خواب شوند. افراد ساکن در شهرهای با نور زیاد، سطح بالاتری از اضطراب و اختلالات خلقی را تجربه می‌کنند.

یکی از پیامدهای جدی آلودگی نوری، از بین رفتن تجربه‌ی دیدن آسمان شب است دیگر در اکثر شهرهای بزرگ، امکان تماشای کهکشان راه شیری یا صور فلکی وجود ندارد این مسئله نه تنها یک محرومیت بصری بلکه یک آسیب فرهنگی نیز محسوب می‌شود؛ انسان‌ها از ارتباط با کیهان و زیبایی‌های طبیعی محروم می‌شوند.

آلودگی نوری مسئله‌ای فراموش‌شده است که تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت، محیط‌زیست، فرهنگ و حتی اقتصاد دارد وقت آن رسیده که شهرها به این بحران توجه بیشتری کنند و اقدامات جدی‌تری برای کاهش این نوع آلودگی صورت گیرد.