به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، روز دوشنبه، جام باشگاه‌های جهان فیفا به پایان رسید و تیم چلسی با نتیجه غیرمنتظره ۳-۰ قهرمان اروپا، پاری‌سن‌ژرمن را در ورزشگاه مت‌لایف نیوجرسی شکست داد. پخش زنده بازی بارها با تصویر رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ و رئیس فیفا، جیانی اینفانتینو، که میزبان و برگزارکننده این مسابقات بودند و در یک جایگاه ویژه کنار هم مشغول تماشای بازی بودند، قطع می‌شد.

برنده بزرگ‌تر

به نوشته ریسپانسیبل استیت‌کرافت، میلیون‌ها بیننده از طریق یک سرویس پخش رایگان که بخشی از آن متعلق به عربستان سعودی است، مسابقات را دنبال می‌کردند. بازیکنان پس از گلزنی جلوی بیلبوردهایی شادی می‌کردند که نام PIF – صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان –  روی آن‌ها دیده می‌شد. حتی به نظر می‌رسد این کشور نفت‌خیز جوایز مالی این تورنمنت را نیز تأمین کرده است.

اگرچه چلسی قهرمان شد، اما شاید محمد بن سلمان و صندوق سرمایه‌گذاری‌اش برندگان بزرگ‌تر باشند که از این تورنمنت برای تثبیت جایگاه عربستان به عنوان قدرت برتر در محبوب‌ترین ورزش جهان بهره بردند.

در مصاحبه‌ای با شبکه فاکس در سال ۲۰۲۳، محمد بن سلمان قول داد «ورزش‌شویی» (sportswashing) را ادامه دهد. او به این وعده وفادار مانده و دنیای فوتبال را به حیرت وا داشته است. و در دسامبر گذشته، ولیعهد به بزرگ‌ترین دستاورد خود رسید: کسب حق میزبانی جام جهانی ۲۰۳۴.

تصمیم فیفا برای اعطای میزبانی این تورنمنت معتبر به عربستان، نتیجه سال‌ها لابی‌گری محمد بن سلمان و جیانی اینفانتینو بود تا رأی اعضا را به نفع خود جلب کنند. محمد بن سلمان برای تثبیت پیوند بین محبوب‌ترین ورزش جهان با کشوری که به نقض گسترده حقوق بشر متهم است، به حمایت اینفانتینو نیاز داشت.

از سوی دیگر، اینفانتینو نیز به ثروت بی‌پایان محمد بن سلمان نیازمند بود. صندوق سرمایه‌گذاری عمومی، که محمد بن سلمان رئیس آن است، حدود ۹۲۵ میلیارد دلار دارایی تحت مدیریت دارد. یکی از مقامات ارشد فدراسیون فوتبال انگلستان این رابطه جدید عربستان با فیفا را «ازدواجی بر پایه منافع متقابل» توصیف کرده است.

اما برای یک «ازدواج بر پایه منافع»، این دو نفر به نظر خیلی صمیمی می‌آیند. اینفانتینو به صراحت قوی‌ترین مدافع عربستان سعودی شده است و حتی در ویدیویی که توسط وزارت ورزش عربستان منتشر شد حضور داشت. رئیس فیفا به کشورها فشار آورد تا به پیشنهاد عربستان برای میزبانی جام جهانی رای دهند و حتی به مقابله با چالش‌هایی که از سوی میزبانان احتمالی مانند استرالیا و اندونزی مطرح می‌شد، کمک کرد. نیکلاس مک‌گیهان، مدیر مؤسس گروه کمپین فوتبال «فیر اسکوئر» گفت که فرآیند انتخاب میزبان جام جهانی عملاً به گونه‌ای پیش رفت که «عربستان سعودی به عنوان میزبان انتخاب شود.»

ردِ پول

مدتی پس از رسمی شدن میزبانی عربستان، سرویس پخش ورزشی DAZN مبلغ ۱ میلیارد دلار برای حقوق پخش تورنمنت جام باشگاه‌های جهان پرداخت کرد. چند هفته بعد، یکی از شرکت‌های زیرمجموعه صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان، یک میلیارد دلار از سهام DAZN را خریداری کرد. سپس فیفا نیز جایزه مالی تورنمنت را یک میلیارد دلار اعلام کرد.

آدام لِونتهال در پادکست اتلتیک اف‌سی توضیح داد: «اگر فقط جریان پول را دنبال کنیم، ممکن است به نظر برسد که عربستان سعودی پس از کسب حق میزبانی جام جهانی، از طریق DAZN به فیفا کمک مالی کرده تا جام باشگاه‌های جهان را تامین کند.» بارنی رونِی، خبرنگار ارشد ورزشی، این معاملات را «یک چرخه کاملاً توهمی رد گم‌کنی» توصیف کرد.

ماجراجویی‌های عربستان در دنیای فوتبال فراتر از جام جهانی و جام باشگاه‌های جهان است. در سال ۲۰۲۱، صندوق سرمایه‌گذاری ریاض ۸۰ درصد سهام باشگاه نیوکاسل یونایتد، یکی از قدیمی‌ترین و پرافتخارترین باشگاه‌های انگلستان را خریداری کرد. لیونل مسی، که به عقیده برخی، بهترین فوتبالیستی است که تاکنون در زمین توپ زده، سفیر گردشگری عربستان سعودی است. طبق قراردادش، او اجازه ندارد چیزی بگوید که «شهرت» این کشور را «لکه‌دار» کند.

در همین حال، کریستیانو رونالدو، رقیب دیرینه مسی، در سال ۲۰۲۳ به باشگاه سعودی النصر پیوست و به‌تازگی قراردادی نزدیک به یک میلیارد دلار با این باشگاه امضا کرده است.

سه نهاد سعودی؛ صندوق سرمایه‌گذاری عمومی، ریاض ایر و آرامکو، اسپانسرهای جام طلایی (Gold Cup)، تورنمنت آمریکای شمالی بودند که امسال تابستان توسط ایالات متحده میزبانی شد. با اینکه عربستان سعودی بیش از 9000 کیلومتر از آمریکای شمالی فاصله دارد، تیم ملی این کشور برای شرکت در این مسابقات دعوت شد. این دعوت، شک و تردیدهایی را درباره این‌که حضور عربستان سعودی در این تورنمنت صرفاً به خاطر شایستگی در زمین بازی بوده یا به واسطه نفوذ مالی و سیاسی اتفاق افتاده، برانگیخت.

ایجاد شهرت جدید

ورزش‌شویی به ابزاری مهم برای خودکامه‌هایی مانند محمد بن سلمان تبدیل شده که در زمینه نقض حقوق بشر فعالیت دارند و از این طریق می‌خواهند وجهه خود را بهبود بخشند. گزارشی از کمیته تحقیقات سنای آمریکا به ریاست سناتور ریچارد بلومنتال که در آوریل منتشر شد، نشان داد که عربستان سعودی از «ورزش برای افزایش نفوذ و ایجاد شهرت جهانی برای خود استفاده می‌کند»، و DAZN به نوعی تابلوی تبلیغاتی دارایی‌های ورزشی صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان است.

عربستان سعودی دلایل زیادی برای تلاش در جهت بهبود وجهه خود دارد. بر اساس گزارش عفو بین‌الملل، در سال ۲۰۲۴، این کشور رکورد ۳۴۵ اعدام را ثبت کرد و به نظر می‌رسد در سال ۲۰۲۵ نیز این رقم را پشت سر بگذارد. نیروهای سعودی مهاجران را در مرز جنوبی با یمن می‌کشند. یکی از مهاجران اتیوپیایی گفت: «اگر بخواهید فرار کنید، شما را هدف گلوله قرار می‌دهند.» همچنین، عربستان سعودی از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲، رهبری مداخله نظامی در یمن را بر عهده داشت که منجر به کشته شدن حدود ۳۷۷ هزار نفر شد.

وقتی میزبانی جام جهانی به عربستان سعودی اعطا شد، سازمان دیده‌بان حقوق بشر هشدار داد که «بدون اقدام فوری و اصلاحات جامع، جام جهانی ۲۰۳۴ با سرکوب، تبعیض و استثمار گسترده لکه‌دار خواهد شد.»

محمد بن سلمان نمی‌خواهد مردم این موارد یا دخالت کشورش در جنگ بی‌ثبات‌کننده یمن یا قتل جمال خاشقجی، مخالف سعودی، در کنسولگری عربستان در ترکیه را به پادشاهی مرتبط کنند. او امیدوار است با پول فراوان همه این موارد را زیر فرش ورزش‌هایی مثل فوتبال، کشتی، تنیس، مسابقات فرمول یک و گلف و دیگر رشته‌ها دفن کند.

و فیفا هم به‌راحتی با این تلاش همراهی می‌کند. فدراسیون بین‌المللی فوتبال، ریسک حقوق بشری مربوط به پیشنهاد میزبانی عربستان را تنها در حد «متوسط» ارزیابی کرد و اعلام کرد که این تورنمنت «به نتایج مثبت حقوق بشری کمک خواهد کرد.»