امروزه رعایت استانداردهای ایمنی در حوزه طراحی و تولید خودروهای آتش‌نشانی به عنوان یک الزام غیرقابل انکار مطرح است. این استانداردها نه‌تنها تضمین‌کننده جان آتش‌نشانان و سلامت جامعه هستند، بلکه ارتقای کیفی تجهیزات و افزایش قابلیت اطمینان خودرو آتش نشانی را نیز به دنبال داشته‌اند. مهندس میلاد شوهانی، قائم مقام شرکت راهدار صنعت ماشین معتقد است که پایبندی به استانداردهای بین‌المللی نظیر NFPA 1901، EN 1846 و ISO 9001، تحولی بنیادین در صنعت خودروهای آتش‌نشانی ایجاد کرده است. در ادامه، ابعاد فنی و عملیاتی این تحول و نقش استانداردها در کاهش ریسک و ارتقای کیفیت این خودروها بررسی می‌شود:
الزامات ساختاری و طراحی ایمن
مطابق استاندارد EN 1846-2:2024، شاسی خودروهای آتش‌نشانی باید در برابر بارهای دینامیکی شدید و شرایط عملیاتی دشوار، حتی در شیب‌های تا ۲۶/۵ درجه، مقاومت کافی داشته باشد. دستیابی به این هدف با استفاده از آلیاژهای آلومینیوم مقاوم، سازه‌های تقویت‌شده و سیستم‌های تثبیت خودکار ممکن شده و نتیجه آن، کاهش تا ۴۰ درصدی خطر واژگونی در عملیات است. همچنین بر اساس استاندارد NFPA 1901، کابین خدمه باید از فولاد ضدزنگ و با عایق حرارتی ویژه ساخته شود تا مقاومت لازم در برابر ضربات و حرارت را فراهم آورد. تجهیز خودروها به کیسه‌های هوای جانبی، شیشه‌های چندلایه و عایق سرامیکی کف کابین، احتمال آسیب‌دیدگی خدمه را تا ۶۰ درصد کاهش می‌دهد.
بهینه‌سازی سیستم‌های اطفای حریق
استاندارد NFPA 1901 پمپ‌هایی با فشار و دبی بالا و راندمان مطلوب را الزام کرده است. استفاده از پمپ‌های دومرحله‌ای با پروانه تیتانیومی و سیستم کنترل فشار هوشمند، زمان اطفای آتش‌سوزی‌های صنعتی را تا ۳۵ درصد کاهش داده است. در بخش مخازن، رعایت الزامات ISO 9001 مبنی بر استفاده از استیل ضدزنگ با ضخامت مناسب، پوشش اپوکسی مقاوم و طراحی ضدضربه با پارتیشن‌بندی داخلی، موجب شده است نرخ خرابی مخازن تا ۷۰ درصد کاهش یابد.
سیستم‌های الکترونیک و کنترل هوشمند
طبق الزامات NFPA 1901، خودروهای مدرن باید به سامانه ثبت داده (VDR) مجهز باشند که پارامترهای حیاتی نظیر سرعت، دبی آب و مصرف سوخت را به صورت لحظه‌ای ثبت و پایش می‌کند. این سامانه‌ها امکان پیشگیری از ۹۵ درصد خطاهای احتمالی را پیش از وقوع حادثه فراهم می‌آورند. افزون بر این، نصب سنسورهای تشخیص گازهای سمی و آژیرهای صوتی-نوری در خودروها، مدت زمان واکنش به نشت گاز را به زیر ۱۵ ثانیه رسانده و احتمال مسمومیت خدمه را تا ۸۰ درصد کاهش می‌دهد.
نگهداری و بازرسی منظم
استانداردهای بین‌المللی نظیر NFPA 1911، انجام بازرسی‌های دوره‌ای و آزمون‌های عملکردی را اجباری کرده‌اند؛ از جمله بررسی ضخامت لنت ترمز، سلامت سیستم تعلیق و آزمون‌های پمپاژ و فشار مخازن. این اقدامات موجب افزایش ۴۰ درصدی عمر مفید خودروها شده است.
شواهد آماری و تجربی از تاثیر استانداردها
مطالعات صورت‌گرفته روی هزار دستگاه خودرو آتش‌نشانی نشان می‌دهد رعایت استانداردها، نرخ تصادف را از ۱.۸ به ۰.۲ در هر هزار مأموریت، نرخ خرابی تجهیزات را از ۴۷٪ به ۱۲٪ و هزینه تعمیر سالانه را از ۲۳,۰۰۰ دلار به ۸,۰۰۰ دلار کاهش داده است. نمونه بارز این تاثیر، حادثه آتش‌سوزی پالایشگاه تگزاس در سال ۲۰۲۳ است که در آن، استفاده از خودروهای استاندارد زمان رسیدن به محل و مهار آتش را به طور چشمگیری کاهش داد و منجر به نجات ۹۵٪ مصدومان شد. این تجربه، اهمیت عملی رعایت استانداردها در شرایط بحرانی را به‌وضوح نشان می‌دهد.
چالش‌ها و آینده پیش رو
یکپارچه‌سازی استانداردهای بین‌المللی همچون NFPA و EN، توسعه آموزش‌های تخصصی و ایجاد بانک داده جهانی خرابی‌ها از جمله الزامات کلیدی برای آینده صنعت آتش‌نشانی است. همچنین ورود فناوری‌های نوین مانند پهپادهای اطفایی، پمپ‌های پلاسما و مواد نانوساختار، نیازمند بازنگری و به‌روزرسانی مستمر استانداردها خواهد بود تا این صنعت بتواند همگام با پیشرفت‌های جهانی حرکت کند.
در آخر می‌توان گفت که استانداردهای ایمنی، ستون فقرات توسعه و تولید خودروهای آتش‌نشانی به شمار می‌روند. اجرای این استانداردها، علاوه بر ارتقای سطح ایمنی و کارایی، ریسک‌های عملیاتی، چالش‌های مربوطه و خسارات مالی را به حداقل می‌رساند و بستر لازم برای به‌کارگیری فناوری‌های نوین را فراهم می‌سازد. تحقق این اهداف، مستلزم تعامل و همکاری نزدیک میان تولیدکنندگان، نهادهای نظارتی و نیروهای عملیاتی است تا هر خودرو آتش‌نشانی، در هر شرایط عملیاتی، نهایت کارایی و ایمنی را ارائه دهد.