به گزارش آوای اقتصاد

ظهور پدیده انشعاب های غیرمجاز آب دلایل متعددی دارد؛مسائل اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی و جغرافیایی از جمله عمده ترین این دلایل است. انشعاب های غیرمجاز نه تنها به شبکه آب رسانی آسیب وارد می کنند بلکه باعث تضییع حقوق مشترکانی می شوند که به صورت قانونی و با پرداخت هزینه انشعاب آب خریداری کرده اند و علاوه بر آن در کنار تخریب محیط زیست و تاثیر منفی بر اقتصاد آب و اقتصادهای محلی، آثار زیان باری را بر پیکره صنعت آب و مقوله مهم تامین آب شهروندان وارد می کنند.

انشعاب غیرمجاز تنش آبی را تشدید می کند

به گفته محسن اردکانی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران سال گذشته ۸۵ هزار انشعاب غیرمجاز در استان تهران شناسایی شده است که از این تعداد حدود ۳۰ هزار انشعاب امکان تبدیل به انشعاب مجاز را نداشتند و با آنان برخورد شده است؛ این در حالی است که  حدود ۵۰ هزار انشعاب هم پس از پرداخت جریمه به انشعاب مجاز تبدیل شدند.

اردکانی همچنین اظهارداشته است :انشعاب های غیرمجازی که از نظر قانونی امکان تبدیل شدن به انشعاب مجاز داشته باشند، می توانند فرایند دریافت انشعاب مجاز آب را در شرکت های زیرمجموعه آبفای استان تهران طی کنند.

به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران یکی از موارد اصلی که می تواند در موضوع تنش آبی و مقابله با خشکسالی به کمک شرکت آب و فاضلاب بیاید همین مسئله مدیریت انشعاب های غیرمجاز است.

اقتصاد آب قربانی غیرمجازها

سید مهدی حسینی تبار، مدیر دفتر مشترکین شرکت آب و فاضلاب منطقه ۳ تهران هم عقیده دارد که انشعاب های غیرمجاز نه تنها حقوق دارندگان انشعاب های مجاز را تضییع می کند بلکه ضربه جبران ناپذیری هم به درآمدهای شرکت و اقتصاد آب وارد می کند.

حسینی تبار درباره آمارهای موجود از انشعاب های غیرمجاز شرکت می گوید: سال گذشته ۶۴۸۰ انشعاب غیرمجاز در محدوده آبفای منطقه ۳ شناسایی شده است که از این تعداد ۴۰۱۴ انشعاب قطع و ۲۲۶۸ انشعاب نیز اصلاح و در مسیر مجاز شدن قرار دارد.

او ادامه می دهد: حال اگر بخواهیم هزینه آب شربی که با زحمت فراوان تصفیه و آماده استفاده شهروندان شده است، اما غیرمجاز استفاده می شود را  تنها در محدوده آبفای منطقه ۳  محاسبه کنیم به ارقام عجیبی می رسیم که این ارقام  ضربه اقتصادی بزرگی به شرکت های آبفا وارد می کند و فراموش نکنیم که بخش زیادی از درآمدهای شرکت های آبفا صرف تامین پایدار آب شرب شهروندان و همینطور بهسازی و بازسازی شبکه و توسعه شبکه آب رسانی می شود.

حسینی تبار همچنین اضافه می کند:  به عنوان مثال  تنها در شرکت آبفای منطقه ۳،  سال گذشته یک میلیون و ۲۸۹ هزار و ۴۵۷ متر مکعب آب شرب به صورت غیرمجاز و بدون پرداخت حق آب بها مصرف شده است که برخی از این انشعاب ها چندین سال به صورت مخفیانه و زیر زمینی از آب شرب برای مصارفی مانند آبیاری فضای سبز استفاده می کرده اند.

قربانی بعدی؛ کیفیت آب

یکی از اصلی ترین دغدغه هایی که انشعاب های غیرمجاز ایجاد می کند ایجاد مشکلاتی برای کیفیت آب شرب است.

سیمین فرامرزی مدیر دفتر کنترل کیفیت آب آبفای منطقه ۳ طی گفتگویی درباره این مشکل گفت: انشعاب های غیرمجاز پارک ها و فضاهای سبز از جمله عمده ترین مواردی است که ممکن است خطراتی را برای کیفیت آب ایجاد کند. این گونه انشعاب ها به جز بحث کمیت آب، ممکن است بحث کیفی را نیز تحت تاثیر قرار دهند و در صورتی که انشعاب فضای سبز استاندارد نبوده و در فضای سبز پیمایش شده، آب خام چاه در کنار آب شرب وجود داشته باشد، امکان اختلاط آب شرب با آب خام بیشتر می شود و در مواردی حتی امکان برگشت آب مخلوط با آب خام به شبکه توزیع وجود دارد و گاهی هم مشاهده شده است که پیمانکاران فضای سبز خطوط لوله آب شرب را سوراخ می کنند که باز هم ممکن است این موارد باعث آلودگی آب شود.

فرامرزی درباره روش کنترل کیفیت آب این فضاها گفت: در پایش فضای سبز و پارک ها تمام نقاط قابل برداشت آب در بوستان ها شامل تمامی خطوط لوله، آبخوری ها و سرویس های بهداشتی از نظر مولفه های کیفی در محل کنترل می شوند که این مولفه ها شامل کلر آزاد باقیمانده، کدورت، هدایت الکتریکی، دما و PH هستند که درمحل آزمایش می شود و نمونه های میکروبی و شیمی فیزیک هم در صورت نیاز برداشت شده و در آزمایشگاه آزمون های لازم بر روی آنها انجام می شود.

فرامرزی این را هم افزود که بر مبنای مصوبات شورای تامین استان تهران با توجه به کمبود منابع آبی در صورت مشاهده استفاده از آب شرب برای آبیاری فضای سبز این گونه انشعاب ها باید به سرعت قطع شود.

سازوکار شناسایی و سازماندهی مصارف غیرمجاز آب

خوشبختانه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور دستورالعمل اجرایی شناسایی و ساماندهی مصارف غیرمجاز آب را تدوین و در اختیار شرکت های استانی قرار داده است.

بر مبنای قانون سال ۱۳۹۶ برخورد با استفاده کنندگان غیرمجاز آب، مصرف آبـی کـه از طریـق برقـراری انشـعاب غیـر مجـاز و یـا از طریـق انشـعاب مجاز امـا مغایر بـا مقررات انجام شـود مصداق انشعاب غیرمجاز آب است.

در این دستورالعمل تعاریف استفاده غیرمجاز از آب و روش های شناسایی و برخورد با این استفاده ها تدوین و اعلام شده است.

سید مهدی حسینی تبار نیز درباره شیوه شناسایی استفاده های غیرمجاز از آب می گوید: ما به چندین روش از وجود این انشعاب ها مطلع می شویم؛ گزارش های مردمی اولین و از مهم روش های اطلاع رسانی به همکار ماست، در کنار آن ماموران قرائت کنتور ما هم وظیفه شناسایی را انجام می دهند.

او ادامه داد: آزمایش و کنترل کیفیت آب از دیگر روش هایی شناسایی است و درنهایت نیز برخی از مشترکانی که قصد خرید انشعاب دارند هم مورد بررسی قرار می گیرند که مشخص می شود تاکنون استفاده از آب را به صورت غیرمجاز انجام داده اند.

حسینی تبار درباره آسیب های این گونه انشعاب ها برای شبکه های آب رسانی هم گفت: تعدادی از برداشت های غیرمجاز  قبل از کنتور انجام می شود و به خطوط لوله اصلی آسیب وارد می کنند؛ اما تعدادی از این انشعاب ها هم بعد از کنتور گرفته شده اند و خاطیان بدون پرداخت حق انشعاب آب را برای واحدها و ساختمان های خود و یا همسایه ها استفاده می کنند.

او یکی دیگر از حالت هایی که در دایره برخورد با انشعاب ها قرار دارد را پمپاژ مستقیم آب بدون وجود مخزن عنوان و اضافه کرد: در شرایط کنونی که تهران با معضل کمبود آب مواجه است برخی از مشترکان اقدام به پمپاژ مستقیم آب بدون داشتن مخزن ذخیره می کنند که این گونه موارد هم تخلف محسوب می شود و شرکت های آب و فاضلاب در صورت مشاهده با خاطیان برخورد می کنند.

جرایم انشعاب غیرمجاز

بر اساس ماده یک قانون مجازات استفاده‌کنندگان غیرمجاز از آب، هر شخصی که بدون دریافت انشعاب قانونی آب از آن استفاده کند و یا با داشتن انشعاب اقدام به استفاده غیرمجاز کند، علاوه بر الزام به پرداخت بهای خدمات مصرفی و جبران خسارت، جریمه هایی را هم برایش در نظر گرفته می شود.

متخلفان در مصارف خانگی به جزای نقدی درجه شش موضوع ماده (۱۹) قانون مجازات اسلامی و در مصارف غیر خانگی به یک تا دوبرابر بهای خدمات مصرفی و در صورت تکرار به  قطع انشعاب به مدت سه تا ۶ ماه محکوم می‌شوند.

همچنین بر اساس ماده ۲ این قانون، هر شخصی به هر طریق به هر نوع تصرف یا تغییری در وضعیت دستگاه‌های اندازه‌گیری آب، مبادرت کند به‌نحوی‌که منجر به اخلال در کارکرد صحیح و ثبت ارقام مصرفی شود، علاوه بر الزام به اعاده وضع به حال سابق، به پرداخت بهای خدمات مصرفی و جبران خسارت و جزای نقدی محکوم می‌شود.

مدیر دفتر مشترکین آبفای منطقه ۳ همچنین درباره خسارت انشعاب های غیرمجاز به اقتصاد آب و همچنین روش محاسبه جریمه این گونه انشعاب ها می گوید: جریمه انشعاب های غیرمجاز بر مبنای سال های استفاده، دبی مصرفی که با قطر لوله در ارتباط است و متر مکعب آب مصرف شده تعیین می شود.

·        حسن صالحی فرکارشناس ارشد علوم اجتماعی

کارشناس ارتباطات آب وفاضلاب منطقه۳ تهران