به گزارش اکوایران؛ ارزیابی‌ها نشان می‌دهد این صنعت با تنظیم گری نامناسب در تولید و فراوری، تنظیم گری نامناسب در مصرف دخانیات و سیاست های مالیاتی و ناکارایی یا کژکارکردی در امر خصوصی سازی مواجه است. با توجه به مشکلاتی که این صنعت با آن روبرو است توصیه می‌شود، شفاف سازی اهداف سیاستی- حاکمیتی و تقویت حکمرانی در صنعت دخانیات، تدوین و تنظیم گری سیاست هایی در درجه اول با هدف کاهش مصرف دخانیات در کشور و سپس کاهش قاچاق، کنترل مصرف دخانیات، افزایش سهم تولید داخل با مشارکت شرکت‌های بین‌المللی و ارتقای زنجیره ارزش دخانیات با ثبات در سیاست‌های مالیاتی و در نهایت افزایش نقش دولت از طریق احیای ستاد صنایع دخانی توسط وزارت صمت اقدامات اساسی صورت گیرد.

صنعت دخانیات صنعتی شبه دولتی

بررسی‌ها نشان می‌دهد صنعت دخانیات با بازار مصرف بالغ بر ۲۰ میلیون نفری و نرخ حدودا ۲۵ درصدی مصرف کنندگان انواع محصولات دخانی (سیگار و قلیان) با ارزش بالغ بر ۷۰ هزار میلیارد تومان برآورد می شود. این صنعت همچنین صنعتی شبه انحصاری است که بیش از ۷۰ درصد آن در اختیار دو شرکت های داخلی تولیدکننده تحت لیسانس شرکت های بین المللی است. همچنین این صنعت از نظر سلامت، صنعتی آسیب رسان، از نظر کشت محصول، صنعتی آب بر و از نظر موقعیت تجاری، در رده صنایع ارزبر قرار می گیرد. علاوه بر اینها، در دو دهه گذشته، ظرفیت تولید داخل به صورت پیوسته کاهش یافته و اکنون در حدود ۱۰ درصد است.

روند تولید سیگار براساس استان

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد به‌رغم بهبود بهروری که موجب نسبتا دو برابر شدن میزان ســطح برداشت به سطح زیر کشت است، میزان سطوح زیر کشت در دو دهه گذشته به یک پنجم کاهش یافته اســت. به عبارت دیگر، می توان افزایش عملکرد را تا حدی به محدود شدن کشت به مرغوب ترین زمین ها نسبت داد،نه ارتقای روش های برداشت. بررسی‌ها نشان می‌دهد اگرچه در سال های گذشته تولید تنباکو به مرغوب‌ترین زمین‌ها محدود شده است، اما این تغییر با کاهش میزان کلی کشت محصول همراه بوده است. این درحالی اســت که در چهار دهه گذشته، میزان مصرف محصولات دخانی در کشور افزایش یافته است. روند تولید توتون در کشور نشان می‌دهد استان‌های ختلف کشور را نشان می‌دهد. استان‌های مختلف کشور از جمله هرمزگان، گلستان، سیستان و بلوچستان، به عبارتی مناطقی که رطوبت بالا و آب برای کشت و پرورش این محصول را دارند محل کشت تنباکو محسوب می‌شوند.

 سهم تولید سیگار از صنعت جهانی

براساس برآوردهای موجود، صنعت جهانی دخانیات در سال ۲۰۲۳ صنعتی پرسود با درآمد معادل ۹۴۱ میلیارد دلار با رشد متوسط سالیانه  ۲.۵درصد بود که سهم تولید سیگار از آن در حدود ۸۳۵ میلیارد دلار است. این صنعت در ایران، صنعتی انحصاری است که ۶ شرکت اصلی بیش از ۸۰ درصد بازار را در اختیار دارند. با این‌ وجود، صنعت دخانیات صنعتی آسیب‌ رسان و آب بر و آلاینده است که عامل مرگ سالیانه ۸  میلیون نفر، از دلایل اصلی جنگل‌زدایی در مناطق اســتوایی و آلودگی‌های زیست محیطی (از محل رها کردن ته‌سیگارها و عدم تجزیه آن) اســت. از منظر اقتصادی نیز توجه به آسیب هایی که به سلامتی، بهره‌وری نیروی انسانی و نظام سلامت می‌رساند حائز اهمیت بوده و از این حیث برای اقتصاد کشورها نیز زیان آور است.  

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد صنعت دخانیات در سال ۲۰۲۳ صنعتی پرســود با درآمدی معادل ۹۴۱ میلیارد دلار خواهد بود. همچنین پیشبینی می شود این صنعت در ۵ سال آینده (۲۰۲۳-۲۰۲۸) با نرخ رشد متوسط سالیانه  ۲.۵ درصد روبه‌رو باشد، بنابراین این صنعت در سال‌های آتی صنعتی پررونق خواهد بود. از میان زیربخش های این صنعت، تولید سیگار با حجم حدودا ۸۳۵ میلیاردی، بزرگ ترین سهم و کشور چین با درآمد ۲۹۴ میلیارد دلاری، بیشترین درآمد را از این صنعت در اختیار دارد. به‌رغم این چشم‌انداز قوی، صنعت دخانیات، صنعتی پرسود، اما زیان‌آور محسوب می شود.  

 با توجه به گزارش اتاق بازرگانی ایران این سوال مطرح می‌شود که بیشترین سهم در تولید تنباکو در اختیار چه کشورهای است؟ ارزیابی‌ها نشان می‌دهد کشــورهای درحال توســعه و اقتصادهای نوظهور از جمله چین، برزیل، هند و اندونزی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تنباکو هستند. این موضوع به‌دلیل آب‌و هوای مناسب این کشورها برای کشت محصولات دخانی است.