در گفتوگو اختصاصی نفت آنلاین ، مهندس مهران مکوندی رئیس هیأتمدیره شرکت ملی حفاری ایران، از روزهای پرالتهاب مهار این چاه، تصمیمهای سرنوشتساز، نقش افراد کلیدی و خاطراتی میگوید که هنوز پس از سالها در ذهنش زنده مانده است.
نفتآنلاین:
مهندس مهران مکوندی:
حادثه فوران چاه شماره ۱۴۷ رگ سفید، روز یکشنبه هفتم آبانماه سال ۱۳۹۶ و حوالی ساعت ۱۳ رخ داد. در جریان این حادثه، دستگاه حفاری ۹۵ فتح شرکت ملی حفاری ایران دچار آتشسوزی شد و پس از چند ساعت، بهدلیل شدت حریق و خسارات وارده، واژگون گردید. متأسفانه بخش عمدهای از تجهیزات دکل آسیب جدی دید و در این حادثه تلخ، دو نفر از همکاران شجاع و فداکار ما، بهصورت شهادتگونه جان خود را از دست دادند. در آن مقطع زمانی، بنده بهعنوان معاون مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران در پروژههای حفاری (NIDC) مشغول به خدمت بودم.
نفتآنلاین:
وقتی خبر حادثه را شنیدید چه حسی پیدا کردید و دقیقاً چه نقشی در عملیات مهار چاه ایفا میکردید؟
مهندس مهران مکوندی:
دقایقی پس از وقوع حادثه، مهندس خوشآیند ـ معاون وقت مدیرعامل در عملیات ـ که دفتر کارشان روبهروی اتاق من قرار داشت، خبر را به من اطلاع دادند. بلافاصله با توجه به حساسیت موضوع، بههمراه آقایان سپهری، تاکایدی ، خوشآیند و حقیقی، با هماهنگی مدیرعامل وقت شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، مرحوم مهندس بیژن عالیپور، به سمت فرودگاه اهواز که محل استقرار بالگردها بود، حرکت کردیم.
سپس بنده و آقای سپهری مدیرعامل وقت شرکت ملی حفاری ایران، بهاتفاق مرحوم مهندس عالیپور و مهندس دریس، مدیر وقت فنی شرکت مناطق نفتخیز جنوب، با بالگرد عازم منطقه رگ سفید شدیم و سایر همکاران نیز بهصورت زمینی خود را به منطقه رساندند.
در نخستین گام، بررسی دقیق شرایط میدانی انجام شد و بلافاصله اتاق فرماندهی عملیات مهار در محل اردوگاه دستگاه حفاری ۹۵ فتح تشکیل گردید. جلسات فشردهای برای طراحی برنامه مهار فوران بر پایه روشهای علمی و تجربیات پیشین برگزار شد.در روزهای ابتدایی، مسئولان وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران نیز در منطقه حاضر شدند و بهصورت میدانی در جریان روند برنامهریزی و اقدامات تیم مهار قرار گرفتند.
در نهایت و بر اساس تصمیمات اتخاذشده، به دستور مهندس محسن پاکنژاد، معاون وقت مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، مرحوم مهندس مسعود حیدری از شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب بهعنوان فرمانده مهار از سوی آن شرکت و اینجانب نیز بهعنوان فرمانده مهار از طرف شرکت ملی حفاری ایران انتخاب شدیم. این ساختار دوگانه فرماندهی، موجب شد هماهنگی میان دو شرکت به بالاترین سطح ممکن برسد و در تمام طول عملیات، این همافزایی و همکاری بهصورت کاملاً مؤثر و پررنگ ادامه داشت.
نفتآنلاین:
درباره نحوه طراحی و اجرای عملیات مهار چاه ۱۴۷ رگ سفید، بهویژه استقرار همزمان دو دکل حفاری برای مهار از عمق، توضیح بفرمایید.
مهندس مهران مکوندی:
در جلسات راهبردی عملیات مهار، دو روش اصلی برای کنترل فوران چاه شماره ۱۴۷ رگ سفید تصویب شد.
روش نخست، کنترل فوران از سطح یا همان تاپ کیل (Top Kill) و روش دوم، کنترل فوران از عمق یا باتوم کیل (Bottom Kill) از طریق حفر چاههای امدادی بود.
بر اساس برنامه زمانبندی، برای اجرای روش اول حدود ۳۸ روز پیشبینی شد. این مرحله شامل پاکسازی محوطه از ضایعات و آهنآلات دکل ۹۵ فتح، ایجاد دسترسی به دهانه چاه و تلاش برای برقراری ارتباط با چاه از طریق تجهیزات ATHEY WAGON و STINGER بود. با این حال، بهدلیل عدم برقراری ارتباط مؤثر با دهانه چاه، لق بودن شیرهای فورانگیر و شرایط نامناسب ولهد، این روش به نتیجه نرسید.
در ادامه، روش دوم یعنی مهار چاه از عمق در دستور کار قرار گرفت. برای این منظور، سه محل پیرامون چاه ۱۴۷ بررسی شد که نهایتاً دو محل برای حفر چاههای امدادی ۱۴۷-B و ۱۴۷-C انتخاب و ظرف مدت حدود دو هفته آمادهسازی شد. همزمان، دو دستگاه حفاری ۹۳ فتح و ۹۴ فتح به منطقه منتقل، برپا و عملیات حفاری را آغاز کردند.
نفتآنلاین:
اگر بخواهید یک خاطره ماندگار از روزهای دشوار عملیات مهار چاه ۱۴۷ رگ سفید تعریف کنید، به چه لحظهای اشاره میکنید؟
مهندس مهران مکوندی:
یکی از ماندگارترین خاطرات من، مربوط به شب پنجم دیماه ۱۳۹۶ است؛ شبی که همزمان با نزدیک شدن عملیات حفاری به هدف و پیشبینی مهار چاه، نماز جماعت و دعای توسل به همت حوزه مقاومت بسیج شهید تندگویان در منطقه برگزار شد.
در همان شب، هنگام حرکت به سمت دفتر فرماندهی عملیات مهار چاه ، در محوطه با مهندس پاکنژاد مواجه شدم. ایشان با وجود آگاهی از پیشرفت عملیات و نزدیک شدن به لحظه مهار، بهشدت نگران بودند و این نگرانی، نشاندهنده عمق مسئولیتپذیری ایشان نسبت به جان نیروها و سرنوشت عملیات بود؛ ابهامات در خصوص عمق رسیدن به هدف دغدغه ایشان بود که با بررسی برنامه چاه رفع شد …لحظهای که هیچگاه از ذهنم پاک نمیشود.
نفتآنلاین:
نقش آقای محسن پاکنژاد، وزیر فعلی نفت، که در آن زمان معاون مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران بودند، در روند تصمیمگیری و پیشبرد عملیات مهار چاه ۱۴۷ چه بود؟
مهندس مهران مکوندی:
حضور مستمر و میدانی یکی از عالیترین مقامات شرکت ملی نفت ایران در محل فوران، اقدامی کمسابقه و حتی میتوان گفت برای نخستینبار در کشور بود.
اقامت مهندس پاکنژاد در منطقه، پیام روشنی از تعهد مدیریت ارشد به کنترل سریع فوران و مدیریت مؤثر بحران داشت. این حضور، نقش بسیار مهم و تعیینکنندهای در تسریع تصمیمگیریها، تأمین منابع و افزایش روحیه تیمهای عملیاتی ایفا کرد.
نفتآنلاین:
مرحوم مهندس بیژن عالیپور از چهرههای کلیدی این عملیات بودند. لطفاً یک خاطره یا ویژگی برجسته از ایشان در جریان مهار چاه ۱۴۷ بیان کنید.
مهندس مهران مکوندی:
مرحوم مهندس عالیپور، مدیرعامل وقت شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، بهصورت مستمر در محل فوران حضور داشتند. با دستورات مستقیم و قاطع ایشان، دو محل چاه امدادی ۱۴۷-B و ۱۴۷-C در کوتاهترین زمان ممکن، یعنی ظرف حدود دو هفته، آماده شد و دستگاههای حفاری ۹۳ و ۹۴ فتح در این دو محل مستقر و عملیاتی شدند. تعهد، حضور شبانهروزی و حمایت همهجانبه مرحوم مهندس عالیپور، از عوامل اصلی و تعیینکننده در موفقیت عملیات مهار چاه ۱۴۷ رگ سفید بود.
نفتآنلاین:
شهید فرزاد ارزانی و شهید محمد سلیمی را اگر بخواهید هر دو را در یک جمله توصیف کنید، چه خواهید گفت؟
مهندس مهران مکوندی:
فرزاد ارزانی و محمد سلیمی، نماد روشن ایثار، استقامت و شهادت در صنعت نفت ایران هستند.
نفتآنلاین:
همکاری و تعامل میان شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و شرکت ملی حفاری ایران در طول عملیات مهار چگونه شکل گرفت؟
مهندس مهران مکوندی:
این دو شرکت با همکاری، تعامل و هماهنگی کامل، بهمدت ۶۰ روز بدون وقفه در کنار یکدیگر فعالیت کردند و در نهایت موفق شدند فوران چاه رگ سفید را کنترل، چاه و محوطه را ایمنسازی و هر دو چاه امدادی ۱۴۷-B و ۱۴۷-C را وارد مدار تولید کنند.
یکی از برجستهترین ویژگیهای این عملیات مشترک، مهار چاه بدون بروز حتی یک حادثه انسانی جدید در طول عملیات بود.
نفتآنلاین:
به طور خلاصه، چاه شماره ۱۴۷ رگ سفید چگونه و با چه مراحلی نهایتاً مهار شد؟
مهندس مهران مکوندی:
مهار چاه ۱۴۷ رگ سفید از طریق حفاری چاه امدادی ۱۴۷-C انجام شد. از زمان ساخت محل چاه، جانمایی، برپایی و آغاز بهکار دستگاه حفاری تا رسیدن به هدف و شروع عملیات کشتن چاه، در مجموع ۵۸ روز زمان صرف شد.
در لحظه رسیدن به هدف، چاه ۱۴۷-C ابتدا دچار هرزروی کامل در سازند آسماری شد. بلافاصله خطوط از پیش آمادهشده به مسیرهای کشتن چاه متصل و چاه بسته شد. سپس عملیات پمپاژ سیال کشتن چاه ( آب) توسط تعداد زیادی پمپتراک با نرخ و فشار مشخص آغاز گردید.
پس از حدود ۳۰ دقیقه، آتش چاه شماره ۱۴۷ رگ سفید خاموش شد و آب با فشار بالا از دهانه چاه خارج گردید. پس از خنکسازی محوطه، عملیات برداشتن شیرهای فورانگیر تا بامداد روز چهارشنبه ششم دیماه ۱۳۹۶ ادامه یافت. در ادامه، ولهد موقت که از پیش آماده شده بود نصب شد، پمپاژ آب از چاه امدادی قطع گردید، خطوط لوله سیمانکاری نصب و حجم تعیینشدهای از سیمان درون چاه رگ سفید ۱۴۷ پمپاژ شد تا چاه بهطور کامل مسدود و ایمن گردد.
نفتآنلاین:
شما غیر از چاه ۱۴۷ رگ سفید، در عملیات مهار چندین چاه بحرانی دیگر نیز حضور داشتید. از نظر شما مهار کدام چاه دشوارتر بود و چرا؟
مهندس مهران مکوندی:
چاههای نفت سفید ۴۱، کنگان ۲۳، رگ سفید ۱۲۰ ، بیبی حکیمه ۷۶، مارون ۱۰۴ و نفتشهر ۲۴ از جمله فورانهایی بودند که در تمامی آنها حضور داشتم.
در میان این موارد، مهار چاه ۱۴۷ رگ سفید بدون تردید جزو سختترین عملیاتهای کنترل فوران پس از انقلاب اسلامی محسوب میشود؛ هرچند باید تأکید کنم که هر فوران، شرایط خاص و چالشهای منحصربهفرد خود را دارد.
نفتآنلاین:
در پایان، اگر نکته یا سخن ناگفتهای درباره حادثه و عملیات مهار چاه ۱۴۷ رگ سفید باقی مانده است، بفرمایید.
مهندس مهران مکوندی:
در پایان، یاد و خاطره شهدای خدمت، فرزاد ارزانی و محمد سلیمی چگنی را گرامی میداریم و همچنین با احترام، یاد و خاطره مرحومان بیژن عالیپور و مسعود حیدری را که در مسیر مهار این چاه جانفشانیهای بزرگی انجام دادند، زنده نگه میداریم.
گفتوگوی «نفتآنلاین» با مهندس مهران مکوندی، بار دیگر نشان میدهد که مهار چاه ۱۴۷ رگ سفید، صرفاً یک عملیات فنی نبود؛ بلکه جلوهای از همدلی، مدیریت میدانی و ازخودگذشتگی مردانی بود که در سختترین شرایط ایستادند تا آتش خاموش شود. روایتی که مرور آن، همچنان برای صنعت نفت ایران الهامبخش است.
source
