اقتصاد۲۴ ـ تورم یکی از پرکاربردترین و در عین حال پیچیده‌ترین مفاهیم اقتصادی است که تقریباً همه مردم به شکل روزمره آن را لمس می‌کنند؛ از افزایش قیمت مواد غذایی گرفته تا بالا رفتن هزینه مسکن و خدمات. با این حال، زمانی که آمار‌های رسمی منتشر می‌شود، معمولاً با اصطلاحات مختلفی مثل «تورم نقطه به نقطه» و «تورم سالانه» روبه‌رو می‌شویم که برای بسیاری از افراد مبهم است. درک تفاوت این دو شاخص کمک می‌کند تصویر دقیق‌تری از وضعیت اقتصادی و روند تغییر قیمت‌ها داشته باشیم.

تورم چیست و چرا شاخص‌های مختلف دارد؟

تورم به زبان ساده به معنای افزایش عمومی سطح قیمت‌ها در یک اقتصاد طی یک دوره زمانی مشخص است. برای سنجش تورم، معمولاً از شاخص قیمت مصرف‌کننده استفاده می‌شود که تغییرات قیمت مجموعه‌ای از کالا‌ها و خدمات مصرفی خانوار را نشان می‌دهد. از آنجا که تغییر قیمت‌ها می‌تواند در بازه‌های زمانی مختلف رفتار متفاوتی داشته باشد، اقتصاددانان از چند نوع شاخص تورم استفاده می‌کنند تا زوایای گوناگون این پدیده را بررسی کنند. تورم نقطه به نقطه و تورم سالانه از مهم‌ترین این شاخص‌ها هستند.

تورم نقطه به نقطه چگونه محاسبه می‌شود؟

تورم نقطه به نقطه، تغییر سطح قیمت‌ها در یک ماه مشخص نسبت به ماه مشابه آن در سال قبل را نشان می‌دهد. به بیان ساده‌تر، این شاخص پاسخ می‌دهد به این سؤال که «قیمت‌ها نسبت به همین موقع در سال گذشته چقدر تغییر کرده‌اند؟». برای مثال، اگر شاخص قیمت مصرف‌کننده در آبان امسال نسبت به آبان پارسال ۴۰ درصد افزایش یافته باشد، گفته می‌شود تورم نقطه به نقطه آبان ۴۰ درصد بوده است. این نوع تورم معمولاً حساسیت بالایی به تغییرات اخیر قیمت‌ها دارد و می‌تواند نوسانات کوتاه‌مدت اقتصاد را به‌خوبی منعکس کند.

تورم سالانه چه مفهومی دارد؟

تورم سالانه، میانگین تغییرات قیمت‌ها در دوازده ماه منتهی به یک ماه مشخص نسبت به میانگین دوازده ماه قبل از آن است. در واقع، این شاخص یک تصویر هموارتر و کم‌نوسان‌تر از روند تورم ارائه می‌دهد. وقتی گفته می‌شود تورم سالانه ۴۵ درصد است، یعنی به طور متوسط سطح قیمت‌ها در یک سال اخیر نسبت به سال قبل از آن ۴۵ درصد افزایش داشته است. به دلیل ماهیت میانگین‌گیری، تورم سالانه معمولاً با تأخیر به تغییرات جدید واکنش نشان می‌دهد.

تفاوت در میزان حساسیت به نوسانات

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های تورم نقطه به نقطه و سالانه در میزان حساسیت آنها به تغییرات کوتاه‌مدت است. تورم نقطه به نقطه به سرعت به شوک‌های قیمتی واکنش نشان می‌دهد؛ مثلاً افزایش ناگهانی قیمت ارز یا حامل‌های انرژی می‌تواند بلافاصله این شاخص را بالا ببرد. در مقابل، تورم سالانه به دلیل محاسبه میانگین، اثر این شوک‌ها را به تدریج و در طول زمان منعکس می‌کند. به همین دلیل ممکن است در مقاطعی تورم نقطه به نقطه کاهش یابد، اما تورم سالانه همچنان بالا بماند.

کدام شاخص تصویر دقیق‌تری می‌دهد؟

پاسخ به این پرسش به هدف تحلیل بستگی دارد. اگر هدف بررسی وضعیت فعلی اقتصاد و شناسایی روند‌های جدید باشد، تورم نقطه به نقطه شاخص مناسب‌تری است، چون تغییرات تازه را سریع‌تر نشان می‌دهد. اما اگر هدف بررسی عملکرد کلی اقتصاد در یک بازه زمانی طولانی‌تر و ارزیابی قدرت خرید در طول یک سال باشد، تورم سالانه تصویر قابل‌اعتماد‌تری ارائه می‌کند. به همین دلیل، سیاست‌گذاران معمولاً هر دو شاخص را به‌طور هم‌زمان بررسی می‌کنند.

تأثیر این دو نوع تورم بر زندگی مردم

برای خانوارها، تورم نقطه به نقطه بیشتر با حس روزمره گرانی گره خورده است؛ چون افراد قیمت‌های فعلی را با خاطره قیمت‌های سال قبل مقایسه می‌کنند. در مقابل، تورم سالانه بیشتر در تصمیم‌های کلان مثل افزایش حقوق، تعیین حداقل دستمزد یا تعدیل قرارداد‌ها کاربرد دارد. گاهی ممکن است مردم احساس کنند گرانی بسیار شدید است، در حالی که تورم سالانه عدد پایین‌تری را نشان می‌دهد؛ این اختلاف دقیقاً ناشی از تفاوت ماهیت این دو شاخص است.

تورم نقطه به نقطه و تورم سالانه هر دو برای سنجش افزایش قیمت‌ها به کار می‌روند، اما هر کدام روایت متفاوتی از واقعیت اقتصادی دارند. تورم نقطه به نقطه سریع، حساس و مناسب تحلیل شرایط جاری است، در حالی که تورم سالانه آرام‌تر، هموارتر و مناسب ارزیابی روند کلی اقتصاد محسوب می‌شود. درک تفاوت این دو شاخص به شهروندان، خبرنگاران اقتصادی و سیاست‌گذاران کمک می‌کند تحلیل دقیق‌تری از آمار‌های تورمی داشته باشند و تصمیم‌های آگاهانه‌تری بگیرند.