به گزارش خبرنگار مهر، «وحید جلال زاده» رئیس ستاد دیپلماسی استانی و معاون کنسولی مجلس و ایرانیان وزارت امور خارجه با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری اهداف، ظرفیت‌ها و چشم‌انداز دومین نشست منطقه‌ای دیپلماسی استانی را بررسی و درباره آن بحث و تبادل نظر شد. متن کامل این برنامه به شرح زیر است:

مجری: آقای جلال زاده، دومین نشست دیپلماسی استانی در مشهد مقدس، نشست اول را در شیراز و با استقبال گسترده برگزار کردید و همچنین رئیس ستاد دیپلماسی استانی هستید، چرا دیپلماسی استانی؟

جلال زاده: تشکر می‌کنم از رسانه ملی به خاطر اهمیتی که به موضوع قابل توجه دیپلماسی استانی دادند و این مجال را در اختیار ما قرار دادید که به این موضوع مهم بپردازیم. از سال‌های گذشته همیشه بحث ظرفیت‌های استان‌ها هم در کلام رهبری عزیر، هم رؤسای جمهور و هم استانداران جاری بود که ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی که در استان‌ها است نباید مغفول مسائل کلان ملی قرار بگیرد؛ لذا در دولت‌های گذشته سیاست همسایگی جزو سیاست‌های اصولی و بنیادین سیاست خارجی بوده است.

در دولت دوازدهم هم شخص آقای دکتر پزشکیان به خاطر اینکه خاستگاهشان از استان‌ها بوده، آن هم از یک استان مرزی و لذا درک دقیقی از شرایط استان‌ها و فرصت‌ها و ظرفیت‌های استان‌ها دارند و هم وزیر محترم امور خارجه که در جلسات رأی اعتمادشان در مجلس از جمله قول‌هایی که به نمایندگان خانه ملت دادند این بود که مرزها برای ما مهم است، استان‌های مرزی و ظرفیت‌های آن برای ما مهم است و همچنین استان‌های عمقی و ما این را در صدر سیاست‌های خودمان قرار خواهیم داد به همین خاطر ما از همان روزهای اول تشکیل دولت در وزارت خارجه موضوع دیپلماسی استانی را پی گرفتیم همانطور که اشاره کردید اولین محصول آن در شیراز عزیز، در شیراز زیبا به میزبانی همکاران ما در استان فارس بود که من اینجا از استاندار محترم و دیگر عوامل استانداری تشکر می‌کنم، پنل‌های مختلفی در آنجا برگزار شد، تمامی سفرای ما در حوزه خلیج فارس و کشور عراق در شیراز حضور داشتند و همچنین ما توانستیم آنجا قدم اول را برداریم، قطعاً قدم اول قدم عالی و برتری نبود، اما یک گفتمان سازی کرد، یک ساختار سازی کرد، ما بعد از آن موفق شدیم ستاد دیپلماسی استانی را تشکیل بدهیم، دولت حساس شد.

دو هفته پیش دولت فرصتی داد که من در صحن دولت حضور پیدا کنم در حضور همه وزرا، ریاست محترم جمهور و وقتی که به من داده بودند یک ربع بود، ۴۵ دقیقه دولت برای دیپلماسی استانی وقت گذاشت، آقای رئیس جمهور دو پیشنهادی که ما آنجا دادیم آن را پذیرفتند، گفتنی است که اینجا عرض کنم ما ۲۸ تا دفتر وزارت امور خارجه در استان‌ها داریم و البته مهم‌ترین، فعال‌ترین و بزرگترین نمایندگی جمهوری اسلامی در خارج و داخل کشور در مشهد مقدس است که ان‌شاءالله در ادامه من به ظرفیت‌های استانی و دفترها و این سیاستی که در پیش داریم خواهم پرداخت.

مجری: آقای جلال زاده در دولت‌های مختلف همیشه تاکید می‌شود بر تقویت سیاست همسایگی، اما یک نگاه نو در این دولت تشکیل ستاد دیپلماسی استانی است، یعنی در کنار ارتباط و تقویت روابط با همسایگان تقویت استان‌ها به منظور رسیدن به آن رویکرد عالی و بالاتر یعنی تقویت روابط با همسایگان دنبال می‌شود، فکر می‌کنید چقدر مهم و تأثیرگذار باشد؟ حالا که در مشهد برای ارتباط با همسایگان مثلاً آسیای میانه، شرق، افغانستان و دیگر کشورها، ما این نشست را برگزار می‌کنیم فکر می‌کنید سطح روابط، رایزنی‌ها و گفت‌وگوها چقدر تقویت بشود؟

جلال زاده: سوال درستی فرمودید، من از این زاویه می‌خواهم به آن بپردازم که نسبت سیاست همسایگی با دیپلماسی استانی چیست؟ یعنی ما وقتی که می‌گوئیم سیاست همسایگی از برنامه‌های اصولی، بنیادین و منطقی دولت و وزارت امور خارجه است، نسبت آن با دیپلماسی استانی چیست؟ من این طور می‌خواهم حل کنم که اولاً یک نسبت عمودی دارند. یعنی اگر ما در سیاست همسایگی به چرایی و جهت گیری سیاست خارجی با کشورهای همسایه می‌پردازیم، دقیقاً در دیپلماسی استانی به چگونگی و ساز و کار تحقق آن اهداف می‌پردازیم، شما تصور بکنید ما با افغانستان با ترکمنستان، با تاجیکستان با کشورهای همسایه با پاکستان با ترکیه با هر کجا، ما وقتی که در سیاست همسایگی می‌رویم صحبت می‌کنیم عقد قرارداد می‌کنیم، می‌شود بفرمائید زمین اجرایی این سیاست‌ها و برنامه‌ها و سیاست همسایگی کجاست؟ من عرض می‌کنم که قریب به اتفاق این‌ها مربوط به استان‌های مرزی می‌شود. اگر مربوط به بازارچه است، اگر مربوط به پایانه است، اگر مربوط به مسائل امنیتی است، اگر مربوط به دیپلماسی فرهنگی و عمومی است، دانشگاه‌ها، اتاق‌های بازرگانی، بخش خصوصی، پس لذا این یک رابطه عمودی است که ما سیاست همسایگی را در راستای سیاست دیپلماسی استانی به هم بدوزیم رئیس جمهوری، اصطلاحی داشت می‌گفت که اگر ما کشورهای همسایه را به هم بدوزیم جنگ هم بشود این دوخت و دوز این کشورها را از هم جدا نمی‌کند من نمی‌خواهم مثال جاهای دیگر را بزنم، ما اگر برق یا آبمان یا گازمان را، اگر پایانه‌ها و جاده‌هایمان را، اگر گردشگری سلامت که اولین پایلوت سامانه گردشگری سلامت بعد از سال‌ها که آرزوی هم بخش بهداشتی ما بود، بیمارستانی در خراسان رضوی دارد کلید می‌خورد، شما ببینید علی الارض سیاست همسایگی الا استان‌های مرزی زمینی برای بازی و برای اجرا ندارد لذا این دو تا در راستای هم هستند یک رابطه عمودی دارند و به کمک هم خواهند آمد و ما خواهیم توانست از فرصت‌های کمیاب و بی نظیر استان‌ها در جهت سیاست همسایگی و تقویت سیاست خارجی استفاده کنیم. من این جمله را هم بگویم، من از یکی شنیدم در همین گفت‌وگوهایی که در خصوص دیپلماسی استانی داشتیم می‌گفت، دیپلماسی استانی ابزارسازی برای سیاست خارجی است، ابزارسازی هوشمندانه، بومی سازی و مردمی سازی سیاست خارجی است، آقای استاندار الان اشاره‌ای داشتند که ما دبیر این میزگردها و پنل‌ها … این تاکید آقای استاندار بود ما وقتی که پنل‌ها را به استان دادیم که نظر نهایی را بدهند من شنیدم که گفتند که آقای مظفری گفته، دبیران باید بخش خصوصی باشد که ما همین کار را انجام دادیم.

مجری: آقای جلال زاده در قالب همین دیپلماسی و رویکردی که اتخاذ شده در ستاد دیپلماسی استانی، امکان برگزاری نشست‌های مشترک مرزی یا توافقات منطقه‌ای بدون واسطه تهران را فراهم می‌کنید؟ یا فراهم است؟ می‌خواهم بروم به سراغ یک سوال بسیار مهم، اینکه رفتید به سراغ تقویت استان‌ها و دیده شدن و بالابردن ظرفیت استان‌ها آیا اختیارات واقعی هم به استان‌ها می‌دهید؟

جلال زاده: خوب است که این سوال را فرمودید، چون نه یاد من بود و نه اقای مظفری که تا الان این را نگفته بودیم شما هم ما را کمک کردید که این را اشاره کنیم. آقای رئیس جمهور و دولت محترم دقیقاً یک سال است که روی اختیارات استانداران نه فقط بحث سیاست خارجی، بلکه در حوزه آب، در حوزه تخصیص آب، در بحث اقتصادی با … من نمی‌خواهم اینجا بگویم، مثلاً بانک‌ها اختیاری که به استان‌ها داده بودند اصلاً عدد آن با اتفاقات این روزهای اقتصاد کشور همخوانی نداشت اگر آقای مظفری صلاح دانستند بگویند، چون ما هم یک سابقه یا سوءسابقه‌ای در استانداری داریم ما این همه آدم در شورای برنامه ریزی تسهیل صادرات…

مجری: حسن سابقه آقای جلال زاده…

جلال زاده: بله حسن سابقه، ما می‌نشستیم به تعبیر من سیبیل به سیبیل، ۵۰ نفر بعد می‌دیدیم قدرت اجرایی بانک ملی ما در استان چقدر بود آقای دکتر مظفری؟

بله، اصلاً با اتفاقات این روزهای اقتصادی. یک جدولی تهیه شده، اختیارات استانداران در آنجا آمده که شامل حوزه ما هم می‌شود و همه دستگاه‌ها، در مرحله تصویب است یا مجلس یا دولت یا حتی شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا که آن دارد مسیر خودش را طی می‌کند، اما آیا ما تا حال استانداران با استان‌های مرزی خودشان ارتباط نداشتند؟ چرا داشتند، حتماً آقای دکتر مظفری، حتماً استانداران خراسان جنوبی و شمالی، آذربایجان غربی با ۵ استان ترکیه با اربیل، ساری با ترکمنستان، همه ارتباط داشتند، ما این را داریم قاعده‌مند می‌کنیم ساختار محور می‌کنیم، عرض کردم ما یک دبیرخانه تشکیل دادیم اگر تمرکز نباشد، به قول فرمایش حضرت آقا، تصمیم ۳۰ درصد کار است، پیگیری ۷۰ درصد کار است ما عزممان را جزم کردیم با حمایت‌هایی که از استان‌ها به عمل خواهیم آورد، بتوانیم دبیرخانه ایجاد کنیم که این را پیگیری کند لذا دیپلماسی استانی، تمرکز زدایی از سیاست خارجی ملی نیست، بلکه ابزارسازی هوشمندانه برای اینکه ما از ظرفیت‌های استان استفاده کنیم و بتوانیم این ظرفیت‌ها را از طریق بخش خصوصی به منصه ظهور برسانیم. ما با مشورتی که با مقامات استانی کردیم و نهایتاً تایید استان را گرفتیم، ما ۴ تا میزگرد الان من کلمه پنل را اصلاح می‌کنم، ۴ تا میزگرد را ما با عنوان‌های یک: سیاست همسایگی، حمل و نقل، ترانزیت، کریدورها که ریاست آن به معاونت هماهنگی امور اقتصادی وزارت کشور محول شده که اصلاً خودش یک برنامه ریزی دقیقی دارد که دبیری هم به بخش خصوصی دیپلماسی اقتصادی را داریم که مسئولیت آن به معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه داده شده، بحث فناوری‌های نو و هوش مصنوعی به دکتر روزبه رئیس مرکز فناوری‌های ریاست جمهوری سپرده شده، میزگرد گردشگری سلامت به خود وزیر محترم میراث و گردشگری و صنایع دستی در مشهد حضور پیدا خواهند کرد که هم در جلسه اختتامیه و هم ریاست این میزگرد را بر عهده دارند، ما تمام تلاشمان این بوده که این توازن بخش خصوصی بچربد به بخش دولتی در این پنل در کنار این میزگردها ما یک اجلاس منطقه‌ای سفرایمان را داریم همانطور که اشاره کردند روسیه، هند، عراق، قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان، پاکستان، افغانستان و سرکنسولگری‌های مرتبط مثل هرات و این‌ها در این همایش حضور دارند، ما یک کارگروه بین المللی داریم در مشهد به نام کارگروه بین المللی امام رضا (ع) که هم آقای استاندار هم بنده و هم آقای دکتر عراقچی و هم آقای دکتر صالحی امیری و تولیت محترم آستان قدس در آنجا حضور پیدا خواهند کرد که این‌ها در کنار این نشست برگزار خواهیم کرد، یک اختتامیه و یک افتتاحیه داریم، یکی از مقامات بلند پایه به درخواست ما و استان شرکت خواهد کرد، اکثر مسئولان اقتصادی کشور اعم از مناطق آزاد، سازمان توسعه تجارت و سازمان سرمایه گذاری اقتصادی، گمرک ایران، بانک مرکزی در این نشست و در این میزگردها و در افتتاح و از همه مهم‌تر رودررویی‌هایی است که در خارج ازاین مراسم رسمی دارند و قرار و مدارهایی که می‌گذارند که دست کمی از جلسات رسمی ندارد.

مجری: برای اینکه با کشورهای همسایه ارتباط بگیریم، زمینه‌های فرهنگی، تجارت و سرمایه گذاری را فراهم کنیم، چند مولفه را باید حفظ کنیم، یکی الزامات ارتباطات بین المللی را بدانیم و آموزش دهیم، در استان‌های مان فراهم کنیم، یکی اینکه ظرفیت‌های سرمایه گذاری را در بخش‌های مختلف فراهم کنیم، فراهم است یعنی الان در این میزگردها در بخش‌های تخصصی که در این نشست برگزار می‌شود همه احصا شده و قابل ارائه است؟

جلال زاده: رئیس ستاد دیپلماسی استانی: اولاً یک سری ظرفیت‌های قابل توجهی را در سطح ملی و هم سطح منطقه‌ای، اصلاً بزرگ‌ترین نمایندگی وزارت امور خارجه در داخل و خارج از کشور درکجاست، نه در کشورهای اروپایی، در مشهدست، ۱۲۰ هیئت چطوری استانداری خراسان، دفتر ما و دیگر مقامات استانی چطوری میزبانی کردند، اکو را آقای استاندار برگزار کردند و وزارت خارجه میزبان بود، با تمام اشتیاق مشهد را نامزد کردیم، ۹ تا کنسولگری در خراسان رضوی در مشهد مستقرست، در هیچیک از شهرهای ما هیچ کنسولگری نیست، اهمیت استان‌ها را می‌رساند، هم بحث آموزش‌های دیپلماتیک و پروتکلی وهم دانشکده وزارت خارجه با خیلی از استان‌ها قرارداد دارد و با خود دستگاه‌ها آن را انجام می‌دهد، خود استانداران چهره‌های ملی کشورند، با توانمندی‌های بالا که به قول آقای رئیس جمهور و حضرت آقا رئیس جمهور منطقه هستند، به این خاطر می‌گوییم دیپلماسی استانی پاسخی است به ضرورت فعال سازی انرژی‌های متراکم در استان‌های مرزی و به جای اینکه تبدیل به معضل شوند، تبدیل به فرصت شوند، این ظرفیت‌ها را ما دیدیم. دکتر عراقچی چند روز در وزارت خارجه جلسه‌ای بود، گفت این جزو برنامه‌هایی نیست که خدای ناکرده بخواهیم نمایش دربیاریم، وزارت خارجه تا آخر پای استان‌ها و دیپلماسی استان‌ها ایستاده، آقای رئیس جمهور به تمام حمایت کردند. این چهارتا میزگرد سفرا هستند، دو وزیرست، یکی از مقامات تصمیم گیر ارشد کشورست، مدیران اقتصادی، همان گمرکی که ایشان گفت، همه هستند، ما گفتیم نتیجه این میزگردها، یک دبیر یا رئیس این میزگرد در اختتامیه گزارش می‌دهد در حضور مقامات ارشد، ۵ دقیقه توضیح آنچه که گذشت، ۵ دقیقه بعدی باید ۵ تا تصمیم را یک آیا این باید در مجلس پیگیری شودکه باید اعلام کنند، آیا دولت می‌تواند با آئین نامه و تصویب نامه اجرایی کند یا نه برود سران قوا، بدون این از پای مشهد و اجلاس مشهد بلند نخواهیم شد.

مجری: هم مصوبه خواهد شد و همه مصوبات پیگیری خواهد شد؟

جلال زاده: به همین خاطر اشاره‌ای می‌کنم، ما تیری در تاریکی نیانداختیم خانم امامی، این استان‌هایی که دور جمهوری اسلامی قرار دارند، ۵ مقصد اول صادرات ما، به این کشورهاست، به یکی از کشورهای همجوار به خراسان رضوی به اندازه یک قاره صادرات داریم. آیا حیف نیست تقویت نکنیم که آن صادرات بشود دو برابر، به اروپا چقدر صادرات داریم، به افغانستان چقدر صادرات داریم، بیشتر از یک قاره است، حتی بعضی جاهای دیگر، یک اولین مقاصد صادراتی ما، ارمنستان به تنهایی بیش از ۵۰۰ میلیون دلار با قرارداد پیمانکاری دارد که امسال ۹۵۰ میلیون دلار قرارداد پیمانکاری داریم. بهترین و همسوترین هموطنان ما در کشورهای همسایه هستند، علاقه به جمهوری اسلامی، رفت و آمد و سرمایه گذاری، بیشترین گردشگران زیارتی، سیاحتی و سلامت از کجا می‌آید، ما کنسولی هستیم، ما روادید را می‌دهیم، ما رصد می‌کنیم. بیشترین گردشگران ما در حوزه سیاحتی، زیارتی و سلامتی کشورهای همسایه هستند، ما چقدر در کشورهای همسایه، پس تیری در تاریکی نبوده است، ما این ظرفیت‌ها را دیدیم و در دولت گزارش دادیم و دولت مشتاق شد که حمایت کند. ما با ظرفیت‌ها و حمایتی که در استان‌ها از این سیاست کلان ملی که مورد تاکید رهبری قرار گرفت، جمله حضرت آقا این بود، ما شیراز که برگزار کردیم، آقایان استانداران خدمت ایشان شرفیاب شدند که علاوه بر تفویض اختیارات، ایشان گفتند که این دیپلماسی استانی را ادامه دهید. آقای پزشکیان می‌فرمایند کلام صریحی دارند که دیپلماسی استانی به معنای این است که استان‌ها مستقیماً و با اختیار از مرکز بتوانند با استان‌ها و کشورهای هم مرزی خود بتوانند روابط تجاری و اقتصادی برگزار کنند.

مجری: هم چالش‌ها، فرصت‌ها و مزیت‌ها را می‌دانند؟ اولین مقصد شیراز، دومین مقصد مشهد، یک سوال مهم انتخاب مقاصد برگزاری نشست‌های دیپلماسی استانی به عهده ستاد است یا از طرف استان‌ها اعلام آمادگی می‌شود؟

جلال زاده: ما در ستاد یکی اول تدبیرکلی داشتیم و بعد با وزارت کشور در میان گذاشتیم و ظرفیت‌های استان‌ها را که مرزی بودند مثلاً شیراز چرا رفتیم، چون اولین دفتر وزارت خارجه هشت سال قبل آنجا ایجاد شد و معین قاره آفریقاست و ظرفیت‌های مختلفی بود با استان‌های جنوبی. چرا مشهد و خراسان به خاطر ظرفیت‌هایی که آقای استاندار فرمودند، دو سه استان دیگر هم در راستای همین ظرفیت‌هایی است که با مشارکت هم وزارت کشور و هم استان‌ها ان شاءالله می‌رسیم به یک مقصد که نشست بعدیمان را برگزار خواهیم کرد.

مجری: جمع بندی بفرمایید؟

جلال زاده: راهبردهایی برای این موضوع که بخشی اشاره شد، حسن همسایگی، بحث مقابله با تحریم‌های ظالمانه، در همه دوره‌های تحریم، مرزهای زمینی، کریدورها و ترانزیت به کمک ما آمدند، این سیاست در این مقطع بسیار مهم و راهبردی است، بحث کسب سهم شایسته استان‌ها از مناطق مرزی، بحث کمک به توسعه دریامحور، رونق مناطق مرزنشین، یکیش موضوعی است به نام شهرک‌های صنعتی مشترک و مناطق آزاد مشترک، وقتی که خودم در ارومیه بودم دولت وقت با آقای اردوغان این را منعقد کرد ولی پیگیر نشد، این را روس‌ها می‌شنوند که در جنوب کشور در خوزستان داریم با عراق و در خراسان در این نشست آنجا استارت و کلیدش را بزنیم و خود استان‌های خراسان، به تعبیر خراسانات، متولی این بشوند و این سه تا منطقه آزاد قطعاً در بحث تردد مسافران، گردشگری، اقتصاد که اشاره کردند آقای مظفری، قطعاً موثر قرار می‌گیرد. اینکه خیال کنیم که پس از مشهد کن فیکون خواهیم کرد، یا اینکه ما سوپرمن بودیم، ما داریم قدم‌هایی که باید برداریم و وظیفه داریم آن را انجام می‌دهیم، آن فرمایش حضرت آقاست، سی درصد تصمیم، هفتاد درصد پیگیری.

معاون کنسولی، مجلس و امور ایرانیان وزارت امور خارجه ایران درحاشیه این برنامه در خصوص آخرین وضعیت مهدیه اسفندیاری در زندان فرانسه، گفت: خانم مهدیه اسفندیاری توسط کشور فرانسه به گروگان گرفته شده است. کشوری که ادعای مهد آزادی دارد و خیلی در این زمینه‌ها پرمدعا است، خانم اسفندیاری را به خاطر فعالیت در یک کانال تلگرامی به نفع مردم مظلوم غزه و فلسطین به گروگان گرفتند.

وی افزود: از همان ابتدا وزارت خارجه اقدامات کنسولی و حقوقی خودش را شروع کرد. اعم از اینکه ما از سفیر خود خواستیم به وزارت خارجه محل و دادستانی محل مراجعه کند. وکیل برای ایشان اتخاذ کردیم و ۱۰ جلسه ملاقات کنسولی با خانم اسفندیاری داشتیم.

جلال زاده ادامه داد: وزیر امور خارجه اعلام کردند که خانم اسفندیاری در کانال تبادل قرار گرفتند و ما یک بسته سیاسی و کنسولی را تعبیه کردیم که هر دو کشور باید این را انجام دهند. امیدواریم این اتفاق به زودی رخ دهد و ما شاهد حضور خانم اسفندیاری در کشور عزیزمان باشیم.

معاون وزیر امور خارجه همچنین درباره سامانه پرسمان، گفت: یک ایرانی در هرجای دنیا باشد برای ورود به کشور خودش نیاز به ویزا ندارد. اما برخی ایرانی‌ها احساس می‌کنند که ممکن است در دستگاه قضایی پرونده‌های حقوقی داشته باشند. ما آمدیم یک سامانه‌ای به نام پرسمان در وزارت خارجه با حضور دستگاه‌های ذی ربط تشکیل دادیم که البته این سامانه پرسمان را توسط مجلس شورای اسلامی تبدیل به قانون کردیم.

وی خاطرنشان کرد: این سامانه این اجازه را به ایرانیانی که احیاناً بخواهند از وضعیت حقوقی داخل کشور مطلع شوند، وارد سامانه شده و ما می‌گوئیم که آیا پرونده حقوقی دارید یا خیر.