به گزارش رکنا،رفتارهای مرتبط با سرزنش و سرکوفت در رابطه‌های عاشقانه می‌توانند به یکی از عوامل مخرب در ارتباط عاطفی زوجین تبدیل شوند. این نوع از رفتارها که معمولاً به صورت انتقاد بیش از حد، تمسخر یا یادآوری اشتباهات گذشته ظاهر می‌شوند، تاثیر مخربی بر سلامت روان ، عزت‌نفس و پایداری ارتباط دارند. پیامد این رفتار، کاهش میزان اعتماد ، صمیمیت و احترام بین طرفین است.

این مقاله با هدف آگاهی دادن به زوجین و ارائه پیشنهاداتی عملی برای ایجاد تغییرات مثبت در ارتباطات آن‌ها تهیه شده است و مسیرهای شناخت این رفتار، علل ایجاد آن و روش‌هایی برای مقابله با اثرات منفی آن را بررسی می‌کند.

آشنایی با مفهوم سرزنش و سرکوفت

سرزنش به معنای زیر سوال بردن و انتقاد مستقیم یا غیرمستقیم از عملکرد، تصمیمات یا ویژگی‌های طرف مقابل است و معمولاً با نوعی لحن ناخوشایند همراه است. از سوی دیگر، سرکوفت یک رفتار یا واکنش کلامی است که بر پایه یادآوری اشتباهات گذشته، به تحقیر فرد دیگر منجر می‌شود. بیان‌های چون «همیشه همین کار را می‌کنی» یا «اگه این کار رو درست انجام می‌دادی، این وضع پیش نمی‌آمد» نمونه‌هایی از این نوع واکنش‌ها هستند. این رفتارها اغلب ناشی از ناامیدی ، خشم و انتظاراتی هستند که به نتیجه نرسیده‌اند.

دلایل ظهور رفتارهای انتقادی

یکی از عمده‌ترین دلایل خلق رفتار سرزنش‌گرانه در روابط، عدم تطابق انتظارات با واقعیت است. وقتی که یک فرد توقعاتی فراتر از توان و وضعیت موجود از شریک زندگی خود داشته باشد، اما این توقعات محقق نشود، ممکن است ناخواسته به بهره‌گیری از سرزنش برای انعکاس نارضایتی‌های خود متوسل گردد. ناراحتی‌هایی که به این رفتار دامن می‌زنند، شامل احساس نادیده‌گرفته شدن، کمبود همدلی و عدم بیان نیازهای ضروری است.

گاهی این رفتارها از سبک‌های ارتباطی ناسالم خانوادگی آموخته شده و به طور ناخودآگاه در روابط جدید تکرار می‌شوند. عدم توانایی در گفتگوی واضح و مستقیم و نبود مهارت‌های بیان احساسات باعث می‌شود سرزنش جایگزین ارتباط سالم شود.

همچنین، عوامل بیرونی نظیر استرس‌های مالی ، فشارهای شغلی و مشکلات محیطی می‌توانند فرد را به موقعیت‌های منفی سوق داده و او را به متهم شدن شریک زندگی برای مشکلات موجود وادار کنند. همه این موارد باعث می‌شوند میزان تحمل طرفین کاهش یابد.

پیامدهای مخرب رفتارهای سرزنش‌گرانه

یکی از نخستین آسیب‌های سرزنش مداوم ، کاهش عزت‌نفس فرد است. فردی که پیوسته شاهد انتقادها و بازخوردهای منفی است، به مرور حس بی‌ارزش بودن و ناکافی بودن را در خود درونی می‌کند. این امر باعث کاهش انگیزه و افزایش احساس شکست در او می‌شود.

افزون بر اینکه این رفتارها عزت‌نفس را تهدید می‌کنند، سبب شکسته شدن اعتماد و صمیمیت در رابطه نیز می‌شوند. شریک زندگی که همواره در معرض انتقاد قرار می‌گیرد، تمایل به پنهان کردن احساسات و افکارش پیدا می‌کند، و این امر فاصله‌های عاطفی را میان دو طرف بیشتر می‌کند.

در مواقع شدید، محیط آلوده به سرزنش و انتقاد تبدیل به یک جبهه پیکار مدام خواهد شد. دیگر نیازها و عواطف هیچ‌یک از طرفین مورد توجه قرار نمی‌گیرد و تنش‌ها جایگزین هرگونه حمایت عاطفی می‌شوند. چنین شرایطی می‌تواند منجر به افسردگی، اضطراب و حتی قطع رابطه گردد.

راهکارهایی برای مقابله با سرزنش

برای پایان دادن به چرخه سرزنش‌های مخرب ، زوجین باید به تقویت ارتباطات عمیق‌تر، همدلی و مدیرت احساسات متقابل توجه ویژه‌ای داشته باشند. استفاده از «این احساس من است، زمانی که…» به جای نقد مستقیم، امکان گفت‌وگوی سالم‌تر را میسر می‌سازد.

از دیگر روش‌ها، تمرین شنیدن فعال و ایجاد فضا برای تبادل ایده‌ها است تا امکان درک علل واقعی مشکلات فراهم شود. همچنین، باید تاکید بیشتری بر نقاط قوت طرف مقابل و بیان قدردانی‌ها داشت تا محیط خانواده مثبت و سازنده باشد.

در موارد جدی‌تر، بهره‌گیری از تکنیک‌های کاهش استرس، مدیتیشن و در صورت نیاز مشاوره تخصصی گزینه مناسبی است. تعیین چارچوب‌های مشخص برای احترام به یکدیگر به کاهش رفتارهای مشکل‌دار کمک می‌کند.

تأثیرات فرهنگ بر رفتارهای سرزنش‌گرانه

در برخی جوامع، از جمله ایران، رفتار سرزنش‌گری گاه به عنوان یک عادت مخرب پذیرفته شده است. با این وجود، می‌توان با برنامه‌های آموزشی و تلاش برای تحول در شیوه‌های ارتباطی، اثرات منفی این رفتارها را کاهش داد و روابط سالم‌تری ایجاد کرد.

سرزنش و انتقاد نابجای مداوم می‌توانند رابطه را مسموم کنند و در صورت عدم توجه به مدیریت این رفتارها، ممکن است به جدایی عاطفی یا پایان رابطه بیانجامند. آگاهی، آموزش و تلاش برای بهبود مهارت‌های ارتباطی میان زوجین، مسیر روشنی را برای حرکت به سمت یک رابطه پایدار، پرمحبت و همدلانه فراهم می‌کند.