اقتصاد۲۴- صنعت کشور در سال‌های اخیر با مجموعه‌ای از چالش‌های ساختاری و مدیریتی مواجه بوده که یکی از مهم‌ترین آنها، مسئله تأمین پایدار انرژی، به‌ویژه برق، برای واحد‌های تولیدی و شهرک‌های صنعتی است. در حالی که صنعت به‌عنوان موتور محرک اقتصاد ملی شناخته می‌شود، قطعی‌های مکرر برق در شهرک‌های صنعتی نه‌تنها روند تولید را مختل کرده، بلکه پیامد‌های گسترده‌ای در حوزه اشتغال، سرمایه‌گذاری، تورم و اعتماد عمومی به سیاست‌گذاری‌های اقتصادی به‌جا گذاشته است.

قطع برق در شهرک‌های صنعتی که در گذشته به‌صورت محدود و برنامه‌ریزی‌شده انجام می‌شد، اکنون به یک بحران فراگیر تبدیل شده است. افزایش مدت زمان قطعی‌ها، از یک روز به سه و حتی چهار روز در هفته، نشان‌دهنده فشار مضاعف بر زیرساخت‌های انرژی کشور و ناتوانی در مدیریت تقاضا و عرضه برق است.

از سوی دیگر، تأثیرات این قطعی‌ها تنها محدود به خطوط تولید نیست؛ بلکه زنجیره‌ای از پیامد‌ها را در پی دارد. کاهش تولید، افزایش هزینه‌های عملیاتی، آسیب به تجهیزات صنعتی، تعدیل نیروی انسانی و در نهایت، کاهش عرضه کالا در بازار، همگی عواملی هستند که می‌توانند به افزایش تورم و تضعیف قدرت خرید خانوار‌ها منجر شوند. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی نیز با تردید بیشتری به ورود یا توسعه فعالیت در بخش صنعت نگاه می‌کنند، چراکه نبود زیرساخت‌های پایدار، ریسک اقتصادی را به‌شدت افزایش می‌دهد.

خاموشی‌های گسترده؛ ضربه به اعتماد سرمایه‌گذاران

امیررضا واعظ آشتیانی، مدیرعامل اسبق سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در واکنش به افزایش قطع برق صنایع به سه روز در هفته، به اقتصاد ۲۴ گفت: «این نوع مدیریت کردن در حوزه برق و آب نیاز به آمریکا و دشمن ندارد یعنی به نوعی عمل می‌کنند که اقتصاد و صنعت کشور را دارند فلج می‌کنند. حتی عدالت در توزیع برق هم وجود ندارد و بیشتر کارپوپولیستی می‌کنند. دولت می‌خواهد برق کلان شهر‌ها را حفظ کند ولی برق صنعت را قطع می‌کند. درواقع هنوز به عدالت توزیع نرسیدند و این نشان می‌دهد که یک سوء مدیریت و ناکارآمدی وجود دارد که ربطی به بازی‌های سیاسی ندارد. این تصمیمات نشان می‌دهد که یک ناکارآمدی مطلق شکل گرفته است که به بهانه‌های مختلفی از جمله فراهم نبودن زیرساخت‌ها متوصل می‌شوند.»

وی ادامه داد: «مسئولان با اقدامات پوپولیستی می‌خواهند مردم کلان شهر‌هایی مانند تهران را با قطع ۲ ساعته آب و برق راضی نگه دارند. حتی در شهر‌های کوچک هم شاهد این هستیم که در روز دو بار برق خانه‌شان می‌رود و برای آن بهانه‌تراشی می‌کنند؛ یک روز گردن ترامپ می‌اندازند و روز دیگر می‌گویند قطعه به سرقت رفته است! نوع قطع و وصل برق حتی باعث شده است به لوازم برقی مردم در شهر‌ها آسیب وارد شود. یعنی ما هم صنعت را داریم فلج می‌کنیم، هم مردم را ناراضی کرده‌ایم و هم به اقتصاد کشور ضرر می‌زنیم. همه اینها دست به دست هم داده و دارد تبدیل به یک بحران می‌شود.»

فرصت‌های از دست‌رفته در تولید برق خصوصی

معاون اسبق وزارت صمت درباره اثر قطعی برق شهرک‌های صنعتی بر سرمایه‌گذاری و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران بیان کرد: «من به یاد دارم در سال ۸۷ زمانی که معاون وزیر صمت و مدیر عامل شهرک‌های صنعتی بودم، یک بخشنامه خطاب به شهرک‌های صنعتی صادر کردیم که هر سرمایه‌گذاری که در حوزه تولید برق در این شهرک‌ها سرمایه‌گذاری کند، زمین مجانی در اختیارشان قرار می‌دهیم. در این راه وزارت صمت و وزارت نیرو چه کاری توانستند انجام دهند؟ آیا کسانی که پس از من بر سرکار آمدند این بخشنامه را مطالعه کردند؟ اینها نشان می‌دهد که سیستم مدیریتی ما فشل است؛ یعنی یک بستر‌هایی فراهم می‌شود، اما بعد‌ها آن را فراموش می‌کنند.»

بیشتر بخوانید: کشورهای جهان چگونه بر بحران برق خود فائق آمدند؟/ درس هایی از حل مسئله ناترازی انرژی برای ایران

واعظ آشتیانی ضمن بی‌اثر دانستن تعطیلی‌ها در کاهش مصرف انرژی، عنوان کرد: «یک بهم‌ریختگی مدیریتی شکل گرفته و باعث شده است که ما فکر کنیم برخی کمبود‌ها با تعطیلی جبران می‌شود. اینکه ادارات و دستگاه‌ها را تعطیل کنیم نه تنها هیچ نقشی در صرفه‌جویی ندارد، بلکه نتیجه عکس دارد. ضمن اینکه با تعطیلی ادارات به سیستم اداری کشور هم ضربه وارد می‌شود. من معتقدم کار فرهنگی و زیرساختی باید انجام شود؛ باید مردم را به سمتی هدایت کنیم که نگاهشان نسبت به مصرف بهینه باشد. از این رو وضعیت امروزی که برای صنعت کشور پیش آمده را یک هشدار می‌دانم و اگر بنا بر ادامه این رویه باشد به سرانجام خوبی نخواهد رسید.»

این عضو پیشین شورای شهر تهران ادامه داد: «کار بسیار مهم این است که باید سرمایه‌گذار را تشویق به سرمایه‌گذاری در تولید برق کنند، اما کسانی که پیشتر سرمایه‌گذاری کردند، وزارت نیرو پول برقشان را می‌دهد یا خیر؟ متاسفانه شاهد این هستیم که بیشتر کسانی که در بخش خصوصی تولیدکننده برق هستند، مطالباتی از وزرات نیرو دارند که پرداخت نشده است. اینها باعث نارضایتی می‌شود و حتی اگر سرمایه‌گذاری قصد سرمایه‌گذاری هم داشته باشد با این شرایط عقب‌نشینی می‌کند. آن زمانی که ما گفتیم سرمایه‌گذار بیاید و ما زمین مجانی می‌دهیم به این دلیل بود که هم کمبود برق شهرک‌های صنعتی را تامین کند و هم مازاد آن را به دولت بفروشد. اگر این اتفاق تداوم داشت، دست‌کم شهرک‌های صنعتی به لحاظ برق خودکفا بودند.»

تعدیل نیروی انسانی؛ پیامد خاموشی‌های مکرر

مدیرعامل اسبق سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران همچنین به تبعات قطع برق شهرک‌های صنعتی بر نیروی انسانی اشاره کرد و به اقتصاد ۲۴ گفت: «امروز وقتی این اتفاق برای صنعتگران رخ دهد و تعطیلی ایجاد شود، به سمت تعدیل نیروی انسانی می‌روند چراکه راحت‌ترین اقدام برای تولیدکننده همین است. وقتی نیروی انسانی تعدیل شود، به معضلات اجتماعی اضافه و به دنبال آن کار برای دولتمردان سخت می‌شود. من نمی‌دانم این چه منطقی است که به شهر‌ها برق می‌دهیم، اما حاضر نیستیم به صنعت برق دهیم. البته می‌توان برق هر دو را حفظ کرد و این هم یک تدبیر می‌خواهد. باید به طور جدی با برخی که مصرف بی‌رویه برق دارند برخورد کرد؛ شما اگر به خیابان‌ها نگاه کنید، متوجه می‌شوید که چراغانی کرده‌اند. مردم این موارد را می‌بینند و باور نمی‌کنند که با کمبود برق مواجه هستیم.»

وی همچنین با اشاره به اثرات تورمی قطعی برق صنایع، عنوان کرد: «شما وقتی تولید نکنید عرضه در بازار کم می‌شود و از آن طرف تقاضا برای کالا وجود دارد و آن کالا خود به خود به سمت گرانی می‌رود. به دنبال آن مردم و سبد اقتصادی خانواده‌ها با چالش مواجه می‌شود و تولید ناخالص داخلی کشور کاهش می‌یابد. من شنیده‌ام نمایندگان وزیر نیرو را به مجلس احضار کرده‌اند. من نمی‌دانم این چه تدبیر و مدیریتی است، اما گاهی احساس می‌شود برخی اتفاقات عامدانه است. این نوع مدیریت کردن در حوزه آب و برق نیاز به آمریکا و دشمن ندارد؛ یعنی خیلی راحت کار‌هایی انجام می‌دهند که به مشکلات دامن می‌زنند.»

واعظ آشتیانی در پاسخ به اینکه آیا مسئله وزیر نیرو است که با استیضاح آن مشکل حل شود؟ گفت: «من بحثم وزیر نیست بلکه بحثم این است که نوع مدیریت و حکمرانی در حوزه آب و برق در کشور ما خردمندانه نیست. یک کلمه زیرساخت را گرفته‌اند و مشکلات را به آن برمی‌گردانند، پس شما چه کاره هستید؟ یک وزارتخانه برای چه شکل گرفته است؟ اگر توانایی ندارند، استعفا دهند و به گروه خردمند دیگری کار را واگذار کنند. من نمی‌خواهم دفاع کنم ولی در دولت مرحوم رئیسی هم این مسائل بود، اما تا حدودی توانستند آن را مدیریت کنند. حتی کسانی که منتقد دولت آقای رئیسی در حوزه آب و برق بودند، امروز همان‌ها موضع سرسختانه‌ای نسبت به نوع مدیریت و حکمرانی وضع موجود گرفته‌اند.»