اقتصاد۲۴- حمله بامداد ۲۳ خرداد اسرائیل در شرایطی روز ۳ تیر ماه و پس از ۱۲ روز به مسیر نهایی آتش بس رسید که به نظر می‌رسد ابعاد عجیب و ناخوانده بسیاری درباره این حمله سهمگین هوایی به حریم ایران و ورود ناگهانی و فوری آمریکا هنوز درباره آن وجود دارد.
اسکادران هوایی آمریکا بنا به ادعای گزارش‌های آنان در شرایطی از ایالت میزوری آمریکا و بعد از ۳۷ ساعت پرواز به ایران رسیده‌اند که اکنون حتی درباره اهداف، عملکرد و وضعیت نهایی عملیات نیز پرسش‌های جدی و بسیار وجود دارد.

اکنون نیز به گزارش اقتصاد ۲۴ در حالی که رئیس‌جمهور آمریکا از نابودی کامل تاسیسات هسته‌ای ایران در حملات اخیر سخن می‌گوید که گزارش افشاشده‌ای از نهاد اطلاعاتی پنتاگون نشان می‌دهد که برنامه هسته‌ای تهران تنها چند ماه عقب افتاده و زیرساخت‌های اصلی همچنان پابرجاست.
چنان چه حتی محتوای این گزارش که توسط شبکه سی‌ان‌ان منتشر شده، به یک جدال علنی میان رسانه‌ها و کاخ سفید دامن زده است.

ماجرای یک گزارش جنجالی از سوی سی‌ان‌ان

همه چیز، اما از گزارش یک رسانه شروع شد و در حالی که آتش‌بس میان ایران، آمریکا و اسرائیل تازه اعلام شده و دونالد ترامپ با افتخار از «یکی از موفق‌ترین حملات نظامی تاریخ» سخن می‌گفت که یک گزارش افشاگرانه از شبکه سی‌ان‌ان، بر پایه ارزیابی اولیه اطلاعاتی ارتش آمریکا، ادعا‌های ترامپ مبنی بر نابودی کامل برنامه هسته‌ای ایران را زیر سؤال برد.

در حقیقت پس از ۱۲ روز از شروع درگیری مستقیم نظامی میان ایران، اسرائیل و ایالات متحده، یک افشاگری اطلاعاتی جدید، روایتی متفاوت از میزان موفقیت حمله آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران ارائه داده است.
این گزارش نشان می‌دهد که تأسیسات کلیدی ایران همچنان پابرجا هستند و حملات پرهزینه آمریکا، در بهترین حالت، تنها چند ماه این برنامه را به عقب انداخته‌اند.

به گزارش اقتصاد ۲۴ این ارزیابی که به گفته هفت منبع مطلع، توسط آژانس اطلاعات دفاعی (DIA) و بر پایه بررسی خسارات میدانی از سوی فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) تهیه شده، با ادعا‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، مبنی بر نابودی کامل تأسیسات هسته‌ای ایران در تضاد است.
چنان چه که به گفته یکی از این منابع، آژانس اطلاعات دفاعی، بازوی اطلاعاتی وزارت دفاع آمریکا این ارزیابی را بر اساس ارزیابی خسارات وارده که از سوی فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام) پس از حملات تهیه شد، به دست آمده است.

هم چنین یافته‌های اولیه سی‌ان‌ان با ادعا‌های مکرر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا مبنی بر این که این حملات تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم ایران را «کاملا نابود کرد» در تضاد است؛ اما در مقابل پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا روز یکشنبه تاکید کرد که «جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران کاملا نابود شده‌اند.» 
بنا بر این گزارش جنجالی سی‌ان‌ان و به گفته دو منبع مطلع، ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران نابود نشده‌اند. همچنین یک منبع آگاه گفت که بخش عمده‌ای از سانتریفیوژ‌ها «دست‌نخورده» باقی مانده است. او گفت: «بر اساس ارزیابی آژانس اطلاعات دفاعی، آمریکا نهایتا توانسته است تنها چند ماه برنامه هسته‌ای ایران را عقب بیندازد.» 

بیشتر بخوانید: حمله به ایران؛ شروع بازی بزرگ‌تر در امنیت منطقه /آیا ترکیه هدف بعدی اسرائیل در خاورمیانه خواهد بود؟

کاخ سفید وجود این ارزیابی را تایید کرد، اما اعلام کرد که دولت دونالد ترامپ با آن مخالف است.
کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید نیز طی بیانیه‌ای اعلام کرد: «این ارزیابی ادعایی کاملا نادرست است و در رده فوق محرمانه طبقه‌بندی شده بود، اما توسط شخصی ناشناس و رده‌پایین در نهاد‌های اطلاعاتی آمریکا به سی‌ان‌ان درز کرده است. این افشاگری تلاشی آشکار برای تضعیف دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا و بی‌اعتبار کردن خلبانان شجاعی است که این عملیات را با هدف نابودی برنامه هسته‌ای ایران با موفقیت کامل انجام دادند. همه می‌دانند که وقتی ۱۴ بمب ۱۵ تنی با دقت کامل به هدف برخورد کنند، چه اتفاقی می‌افتد؛ نابودی کامل.»

در این میان، اما ارتش آمریکا اعلام کرد که این عملیات طبق برنامه پیش رفت و «موفقیتی قاطع» بود. البته هنوز برای این‌که آمریکا تصویری کامل از تاثیر این حملات داشته باشد خیلی زود است و هیچ‌کدام از منابع نیز درباره تفاوت‌های ارزیابی آژانس اطلاعات دفاعی با دیدگاه دیگر نهاد‌های اطلاعاتی آمریکا اظهار نظر نکرده‌اند. ایالات متحده همچنان مشغول جمع‌آوری اطلاعات از داخل و خارج ایران برای ارزیابی میزان خسارت وارده است.

بر اساس گزارش شبکه سی‌ان‌ان به نقل از چهار منبع آگاه در دولت و ارتش آمریکا، ارزیابی اولیه آژانس اطلاعات دفاعی (DIA) – بازوی اطلاعاتی پنتاگون – نشان می‌دهد که حملات به سایت‌های هسته‌ای ایران از جمله فردو، نطنز و اصفهان، نتوانسته برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را به شکل چشمگیر مختل کند.
به گفته یکی از این منابع، بخش‌هایی از زیرساخت‌های فنی همچون سانتریفیوژها، و حتی بخشی از اورانیوم با غنای بالا، پیش از حمله جابه‌جا شده بودند و در نتیجه، آسیب کلیدی به آنها وارد نشده است. این ارزیابی، حملات آمریکا را عامل تاخیر چند ماهه در مسیر هسته‌ای ایران معرفی کرده، نه نابودی کامل آن.

جزییات حمله و ارزیابی DIA

به گزارش اقتصاد ۲۴، در گزارش سی‌ان‌ان آمده که تحلیل مقدماتی DIA بر مبنای ارزیابی خسارات میدانی سنتکام (فرماندهی مرکزی ایالات متحده) و تصاویر ماهواره‌ای انجام شده است. با وجود حملات دقیق با بمب‌های سنگرشکن، تأسیسات فردو که در عمق زمین ساخته شده‌اند، مقاومت بالایی از خود نشان داده‌اند و تنها ورودی‌ها یا برخی تجهیزات سطحی هدف قرار گرفته‌اند.
در نطنز نیز سانتریفیوژ‌های پیشرفته IR-۶ در بخش‌هایی از مجموعه سالم مانده‌اند. در اصفهان، بخشی از زیرساخت‌های تبدیل اورانیوم و فرآوری کیک زرد آسیب دیده، اما طبق ارزیابی‌ها قابلیت ترمیم در مدت‌زمان کوتاهی وجود دارد.

انکار کاخ سفید: هدف نابودی کامل تاسیسات هسته‌ای ایران نبود

هم چنین به گزارش سی‌ان‌ان، دو تن از منابع مطلع از ارزیابی آژانس اطلاعات دفاعی تاکید کرده‌اند که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران نابود نشده و سانتریفیوژ‌ها نیز عمدتاً دست‌نخورده باقی مانده‌اند. یکی از این منابع گفته است: «ارزیابی آژانس اطلاعات دفاعی این است که آمریکا نهایتاً فقط چند ماه آنها را به عقب انداخته است.»

اما در مقابل کاخ سفید ضمن تأیید وجود این ارزیابی، آن را رد کرد. کارولاین لویت، دبیر مطبوعاتی کاخ سفید، این گزارش را «کاملاً اشتباه» خواند و گفت: «درز این ارزیابی تلاشی آشکار برای بی‌اعتبار کردن رئیس‌جمهور ترامپ و مأموریت موفق خلبانان شجاع آمریکایی است.»

بیشتر بخوانید: اولین واکنش بازار‌های جهانی سرمایه به آتش‌بس میان ایران و اسرائیل/ نفت و طلا ریخت، بیت کوین پرکشید/ واکاوی برندگان و بازندگان بازی سرمایه در ۱۲ روز جنگ

با وجود لحن قاطع کاخ سفید، ژنرال دن کین، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، درباره موفقیت کامل حملات محتاطانه‌تر سخن گفت و تأکید کرد که هنوز برای نتیجه‌گیری در مورد حفظ یا از بین رفتن توانایی‌های هسته‌ای ایران «خیلی زود» است.
مایکل مک‌کال، رئیس سابق کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان نیز گفت: «این طرح هیچ‌گاه با هدف نابودی کامل تأسیسات هسته‌ای ایران طراحی نشده بود، بلکه هدف آن وارد آوردن خسارات قابل توجه بود… و از ابتدا هم مشخص بود که این تنها یک عقب‌نشینی موقت است».

جفری لوئیس، کارشناس تسلیحاتی از مؤسسه مطالعات بین‌المللی میدلبری که تصاویر ماهواره‌ای از سایت‌های هدف را بررسی کرده، با این ارزیابی هم‌نظر است. او می‌گوید: «آتش‌بس بدون آنکه اسرائیل یا آمریکا بتوانند سایت‌های کلیدی زیرزمینی مانند نطنز، اصفهان و پارچین را نابود کنند، اعلام شد. این تأسیسات می‌توانند مبنایی برای بازسازی سریع برنامه هسته‌ای ایران باشند.»

واکنش تند ترامپ «دروغ‌پراکنی رسانه‌ها»

به گزارش اقتصاد ۲۴ در برابر این گزارش افشاگرانه CNN، ترامپ، اما نوشت: «یکی از موفق‌ترین حملات نظامی در تاریخ.» او تأکید کرد: «سایت‌های هسته‌ای در ایران به‌طور کامل نابود شدند.» وزیر دفاع، پیت هگزت نیز روز یکشنبه مدعی شد: «کارزار بمباران ما توانایی ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای را نابود کرده است. بمب‌های عظیم ما دقیقاً به نقطه درست اصابت کردند و تأثیر آنها اکنون زیر کوهی از آوار در ایران مدفون است.»

خشم ترامپ از این گزارش چنان بود که وی در توییتی نوشت: «رسانه‌های فاسدی مثل CNN و نیویورک‌تایمز بار دیگر با گزارش‌های دروغین خود، به دشمن کمک می‌کنند و دستاورد‌های بی‌سابقه ارتش آمریکا را زیر سوال می‌برند. نابودی کامل برنامه هسته‌ای ایران انجام شده، این دروغ‌ها را باور نکنید!»
به گزارش اقتصاد ۲۴، ترامپ، خبرنگاران این رسانه‌ها را «بیمار» و «دشمنان مردم آمریکا» خطاب کرد و خواستار تحقیق درباره عامل نشت اطلاعات شد. برخی نزدیکان ترامپ، از جمله سناتور مارکو روبیو نیز گزارش را «نیمه‌کاره و غیرقطعی» دانستند.

اما در مقابل، سی‌ان‌ان تاکید کرده که این گزارش به نقل از مقامات رسمی پنتاگون تهیه شده و تنها نمایانگر ارزیابی اولیه و صادقانه یک نهاد اطلاعاتی درون دولت آمریکاست.

فاصله روایت رسمی تا واقعیت میدانی

هم چنین به گزارش اقتصاد ۲۴، ترامپ در یک کنفرانس مطبوعاتی گفته بود: «برنامه هسته‌ای ایران برای همیشه نابود شد. آنها دیگر هیچ‌وقت قادر نخواهند بود حتی یک سانتریفیوژ راه‌اندازی کنند.»
در مقابل این ادعای ترامپ نهاد‌های اطلاعاتی ایالات متحده، با احتیاط بیشتری سخن می‌گویند. کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) نیز هشدار داده‌اند که پتانسیل بازسازی سایت‌ها در ایران بسیار بالاست، خصوصاً با توجه به تجربه فنی مهندسان ایرانی و زیرساخت‌های مقاوم در برابر حملات هوایی.

به گفته منابع سی‌ان‌ان، آسیب حملات آمریکا بیشتر محدود به ساختار‌های سطحی مانند زیرساخت برق و برخی تأسیسات تولید فلز اورانیوم بوده و بخش‌های زیرزمینی فردو، نطنز و اصفهان دست‌نخورده باقی مانده‌اند. آمریکا برای حمله به اصفهان به‌جای بمب‌های سنگرشکن از موشک‌های تاماهاک پرتاب‌شده از زیردریایی استفاده کرده، زیرا به باور مقامات، لایه‌های زیرزمینی اصفهان عمیق‌تر از آن است که این بمب‌ها به آن نفوذ کنند. در همین حال، برخی منابع اطلاعاتی آمریکایی معتقدند ایران همچنان تأسیسات هسته‌ای مخفی و عملیاتی دارد که هدف قرار نگرفته‌اند.

بیشتر بخوانید: ابهام در موفقیت حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران/ اتحادیه اروپا به مناقشه برسر گزارش درز شده پنتاگون پیوست

در پی انتشار این گزارش، جلسات توجیهی محرمانه برای کنگره لغو شد. جلسه سنای آمریکا به روز پنج‌شنبه موکول شده و جلسه مجلس نمایندگان نیز به تعویق افتاده است. پت رایان، نماینده دموکرات، در شبکه ایکس نوشت: «ترامپ بدون هیچ توضیحی جلسه توجیهی محرمانه را لغو کرده، چون ادعا کرده ‘تمامی تأسیسات و توانایی‌های هسته‌ای’ ایران نابود شده‌اند، اما تیمش می‌داند نمی‌تواند این لاف‌زنی را پشتیبانی کند.»

این گزارش نیز در حالی منتشر می‌شود که پیش‌تر نیز تردید‌هایی درباره توانایی واقعی بمب‌های سنگرشکن آمریکا برای نابودی کامل سایت‌های مدفون در ایران، به‌ویژه فردو و اصفهان، مطرح شده بود.

هم چنین برخی تحلیل‌گران غربی معتقدند هدف ترامپ از اغراق در دستاورد حمله، بهره‌برداری انتخاباتی و نمایش قدرت در برابر افکار عمومی داخلی آمریکاست، در حالی‌که واقعیت میدانی هنوز به شکل قطعی اثبات نشده است.

جدال رسانه‌ها و دولت آمریکا پس از حمله به ایران، بیش از آن‌که یک نزاع اطلاعاتی باشد، نمایانگر اختلافات عمیق درون ساختار قدرت آمریکا درباره روایت‌سازی از سیاست خارجی و موفقیت عملیات نظامی است.
اگرچه ایران به صورت رسمی جزئیات خسارات را منتشر نکرده، اما ارزیابی نهاد‌های اطلاعاتی غربی حاکی از آن است که جمهوری اسلامی همچنان از ظرفیت‌های قابل توجهی در مسیر هسته‌ای برخوردار است و این حمله، آن را از مسیر پیشین به‌طور کامل منحرف نکرده است.