اقتصاد۲۴- میدان گازی آرش از میادین مشترک گازی در شمال خلیج فارس است که همواره محل مناقشه ایران، کویت و عربستان بوده است.

این بار شورای وزرای خارجه کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس مدعی شد که میدان گازی الدرة یا آرش به‌طور کامل در آب‌های سرزمینی کشور کویت قرار دارد و مالکیت منابع طبیعی در منطقه مشترک زیر آب که در همسایگی منطقه مشترک عربستان سعودی و کویت واقع شده، از جمله میدان الدرة، صرفا مالکیتی مشترک میان عربستان سعودی و کویت است.

در واکنش به این اقدام، سخنگوی وزارت امور خارجه روز سه‌شنبه ۱۳ خرداد، ادعا‌های مطرح‌شده در بیانیه پایانی شصت‌وچهارمین اجلاس وزیران امور خارجه شورای همکاری خلیج فارس درباره جزایر سه‌گانه ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی را مردود اعلام کرد و گفت: ایران همسو با اعمال حقوق حاکمیتی خود هر اقدام لازمی را که برای تامین امنیت و منافع کشور در محدوده جزایر سه‌گانه اعم از سرزمین، آب و فضای آنها ضرورت داشته باشد، انجام می‌دهد.

سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین در ارتباط با موضوع میدان گازی آرش در بیانیه پایانی مذکور تصریح کرد: ایران همواره بر همکاری سازنده با دولت کویت در حوزه انرژی، به‌ویژه در مورد میدان گازی آرش و بهره‌برداری مشترک از منابع آن، بر پایه مذاکرات دوجانبه و سوابق گفت‌و‌گو‌های پیشین تاکید داشته است. بدون تردید رفتار‌های مبتنی بر توجه به منافع و مصالح مشترک می‌تواند زمینه‌های مناسب برای تقویت همکاری‌های منطقه‌ای فراهم کند.

حال باید دید ریشه مناقشه قدیمی بر سر میدان گازی آرش چیست و چرا بار دیگر مناقشه بر سر این میدان مطرح شده است؟

میدان گازی آرش مناقشه‌ای قدیمی با پیامد‌های ژئوپلیتیکی

میدان گازی آرش که در کشور‌های عربستان و کویت با نام «الدره» شناخته می‌شود، یکی از میادین گازی بزرگ و مشترک در شمال خلیج فارس است که در منطقه‌ای بین مرز‌های دریایی ایران، کویت و عربستان سعودی قرار دارد. موقعیت استراتژیک این میدان و حجم قابل‌توجه ذخایر آن باعث شده است که در طول چند دهه گذشته به یکی از منابع اصلی تنش و مناقشه بین این سه کشور تبدیل شود.

میدان آرش در منطقه‌ای کم‌عمق از خلیج فارس قرار دارد که بخشی از آن در آب‌های مورد ادعای ایران و بخشی دیگر در آب‌های مورد مناقشه بین کویت و عربستان سعودی واقع است.

مطابق اطلاعات و برآورد‌های موجود، میزان ذخایر گازی این میدان حدود ۲۰ تریلیون فوت مکعب و میزان ذخایر نفتی حدود ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد شده است.

در سال ۲۰۰۱، ایران عملیات‌های اکتشافی و حفاری در بخشی از میدان را آغاز کرد، اما با واکنش تند کویت و شروع دوباره مناقشات رو‌به‌رو شد.

عبدالرضا عابد، فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیا، در خرداد سال گذشته به ایلنا گفت: صندوق توسعه ملی برای تامین مالی حضور قرارگاه خاتم‌الانبیا در میدان آرش اعلام آمادگی کرد.

بیشتر بخوانید: صیادان عسلویه؛ فراموش شدگان سرزمین ثروت/ حتی یک نفس راحت سهم آن‌ها نشد!

اما از آن زمان تاکنون خبری مبنی بر شروع عملیات اکتشافی در میدان آرش منتشر نشده است.

ادعای کویت و عربستان چیست؟

کویت و عربستان سعودی در سال ۲۰۲۲ توافقی دوجانبه برای توسعه مشترک میدان آرش امضا کردند. آنها مدعی هستند که میدان آرش در منطقه بی‌طرف دریایی مشترک کویت و عربستان قرار دارد و ایران هیچ حقی در این منطقه ندارد.

سعد البراک، وزیر نفت کویت، به وضوح اعلام کرده است که میدان الدره به‌طور کامل در منطقه مورد توافق این کشور و عربستان واقع شده است و هیچ طرف ثالثی در آن حقی ندارد. اگر کسی ادعایی دارد باید مرز‌های دریایی خود را با کویت تعیین کند.

باید توجه داشت که کویت تاکنون موفق نشده است مرز دریایی خود با ایران را به‌طور رسمی مشخص کند. همین خلا حقوقی، پایه اصلی ادعا‌ها را نشان می‌دهد.

تلاش‌های دیپلماتیک بی‌نتیجه

در دهه‌های اخیر، تلاش‌های پراکنده‌ای برای حل اختلافات و رسیدن به توافق بر سر بهره‌برداری مشترک از میدان آرش انجام شد، اما هیچ‌یک به نتیجه نهایی نرسیدند. اختلاف بر سر تعیین مرز دریایی میان ایران و کویت، کلیدی‌ترین مانع در مسیر حل اختلاف است.

در سال ۲۰۰۱، مذاکراتی میان تهران و کویت برای تعیین مرز دریایی آغاز شد، اما ادامه نیافت. عربستان نیز از ورود مستقیم ایران به موضوع خودداری کرد و تنها بر توافقات دوجانبه با کویت تکیه دارد.

با توجه به افزایش رقابت منطقه‌ای و فشار‌های تحریمی بر ایران، بهره‌برداری از میادین مشترک به‌ویژه در حوزه انرژی، برای ایران اهمیتی دوچندان دارد. در همین حال، کویت و عربستان نیز برای جبران کمبود گاز و تقویت منابع داخلی انرژی به توسعه میدان آرش چشم دوخته‌اند.

تداوم این وضعیت می‌تواند باعث تشدید تنش‌ها و حتی درگیری‌های احتمالی در خلیج فارس شود.

میدان گازی آرش نمادی از اختلافات دیرینه مرزی و انرژی در خلیج فارس است. تعیین مرز‌های دریایی و بهره‌برداری عادلانه و مشترک، نه‌تنها به منافع اقتصادی کشور‌های درگیر کمک می‌کند، بلکه از بروز بحران امنیتی در منطقه‌ای حساس نیز جلوگیری می‌شود. این میدان می‌تواند به‌مثابه آزمونی برای دیپلماسی انرژی در خاورمیانه باشد. حساسیت موضوع به دلیل سرعت تحولات منطقه بسیار حائز اهمیت است.

منبع: تجارت نیوز