صنعت فولاد، به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد ایران و جهان، طیف وسیعی از محصولات نظیر تیرآهن، ورق فولادی، پروفیل و سایر مقاطع آهنی را تولید می‌کند که در صنایع گوناگونی همچون ساختمان‌سازی، خودروسازی و تولید تجهیزات صنعتی کاربرد حیاتی دارند. یکی از مولفه‌های اصلی که بر قیمت این فرآورده‌های آهنی اثرگذار است، قیمت قراضه آهن است. قراضه آهن، به‌عنوان ماده اولیه کلیدی در فرآیند تولید فولاد، نقش مهمی در زنجیره تأمین این صنعت ایفا می‌کند. این نوشتار به تحلیل تأثیر قیمت قراضه آهن بر نرخ تیرآهن، ورق فولادی، پروفیل و دیگر محصولات فولادی می‌پردازد و با تکیه بر منابع داخلی معتبر، ابعاد مرتبط با این موضوع را بررسی می‌کند.
قراضه آهن؛ چیستی و اهمیت آن
قراضه آهن شامل ضایعات فلزی نظیر خودروهای مستعمل، ماشین‌آلات فرسوده، سازه‌های تخریب‌شده و پسماندهای تولیدی کارخانه‌هاست که پس از جمع‌آوری، بازیافت و فرآوری، در کوره‌های ذوب فولاد به عنوان ماده اولیه به کار می‌رود. بر اساس آمارهای انجمن فولاد ایران، بیش از نیمی از فولاد تولیدی در سطح جهان از طریق بازیافت قراضه آهن به دست می‌آید. در ایران نیز، با توجه به محدودیت ذخایر سنگ‌آهن و هزینه‌های بالای استخراج آن، قراضه آهن منبعی اقتصادی و پایدار برای تولید فولاد محسوب می‌شود.
بهای قراضه آهن مستقیماً بر هزینه‌های تولید فولاد تأثیر می‌گذارد، چرا که بخش قابل‌توجهی از ورودی‌های کارخانه‌های فولادسازی را تشکیل می‌دهد. نوسانات قیمت قراضه، تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی، می‌تواند قیمت روز محصولات نهایی از جمله تیرآهن و ورق فولادی را دستخوش تغییر کند.
عوامل مؤثر بر نرخ قراضه آهن
قراضه آهن، به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین مواد اولیه در صنعت فولادسازی، نقشی محوری در فرآیند تولید محصولات فولادی دارد. بهای این ماده تحت‌تأثیر فاکتورهای متعددی از جمله عرضه و تقاضا، نرخ ارز، هزینه‌های فرآوری و سیاست‌های زیست‌محیطی قرار دارد و نوسانات آن به‌طور مستقیم بر هزینه‌های تولید و قیمت نهایی محصولاتی مانند ورق فولادی و پروفیل اثر می‌گذارد.
پویایی عرضه و تقاضا در بازارهای داخلی و جهانی
میزان عرضه قراضه آهن به عواملی نظیر نرخ تخریب سازه‌ها، تعداد خودروهای اسقاطی و حجم ضایعات صنعتی وابسته است. در ایران، گزارش‌های منتشرشده توسط پایگاه خبری فولاد ایران حاکی از آن است که کاهش عرضه قراضه، به دلیل محدودیت‌های جمع‌آوری و بازیافت، در سال‌های اخیر به افزایش قیمت آن منجر شده است. در مقابل، تقاضای بالای کارخانجات فولادسازی، به‌ویژه در دوره‌های رونق ساخت‌وساز، سبب افزایش قیمت قراضه می‌شود. این افزایش مستقیماً بر قیمت آهن‌آلات تأثیرگذار است.
نقش نرخ ارز و بازارهای بین‌المللی
با توجه به اینکه بخشی از قراضه آهن مورد نیاز ایران از طریق واردات تأمین می‌شود، نرخ ارز نقش حیاتی در تعیین قیمت آن ایفا می‌کند. تحلیل‌های وب‌سایت آهن‌پرایس نشان می‌دهد که نوسانات نرخ دلار می‌تواند هزینه‌های واردات قراضه را بالا ببرد و در نتیجه، قیمت ورق فولادی و سایر محصولات را افزایش دهد. علاوه بر این، بهای جهانی قراضه آهن که متأثر از بازارهای بزرگ مانند چین و ترکیه است، بر بازار داخلی ایران نیز تأثیر می‌گذارد.
هزینه‌های جمع‌آوری و فرآوری
جمع‌آوری و فرآوری قراضه آهن فرآیندهایی پرهزینه هستند که شامل حمل‌ونقل، نیروی انسانی و تجهیزات تخصصی می‌شوند. طبق گزارش‌های مرکز پژوهش‌های صنعت فولاد ایران، افزایش هزینه‌های سوخت و لجستیک در سال‌های اخیر، فشار بر قیمت قراضه را تشدید کرده است. این هزینه‌ها به‌طور غیرمستقیم بر قیمت انواع محصولات فولادی از جمله ورق سیاه و تیرآهن تأثیر می‌گذارند.
سیاست‌های زیست‌محیطی و رویکردهای بازیافتی
دولت ایران در سال‌های اخیر سیاست‌هایی را برای تشویق بازیافت و کاهش ضایعات فلزی به اجرا گذاشته است. با این حال، نبود زیرساخت‌های کافی برای بازیافت مدرن، تأمین قراضه را با چالش‌هایی روبرو کرده است. مقاله‌ای در ماهنامه دنیای فولاد اشاره می‌کند که کمبود قراضه با کیفیت بالا، کارخانه‌ها را به استفاده از مواد اولیه گران‌تر مجبور کرده که این امر بر قیمت تیرآهن و سایر محصولات اثر گذاشته است.
تأثیر قیمت قراضه آهن بر نرخ محصولات فولادی
قیمت قراضه آهن، تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر عرضه و تقاضا، نرخ ارز، هزینه‌های فرآوری و سیاست‌های زیست‌محیطی، به‌طور مستقیم بر هزینه‌های تولید و قیمت نهایی محصولات فولادی همچون تیرآهن، ورق فولادی و پروفیل اثر می‌گذارد. در ایران، با توجه به وابستگی صنعت فولاد به قراضه آهن داخلی و وارداتی، درک عوامل مؤثر بر قیمت آن برای فعالان صنعت و تصمیم‌گیران اقتصادی از اهمیت حیاتی برخوردار است.
تأثیر بر قیمت تیرآهن
تیرآهن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات فولادی در صنعت ساختمان‌سازی، تولیدش وابسته به فولاد مذاب است. افزایش قیمت قراضه آهن، هزینه‌های ذوب و تولید فولاد را بالا می‌برد و به‌تبع آن، قیمت تیرآهن نیز افزایش می‌یابد. به گزارش وب‌سایت آهن‌بان، در سال 1403، نوسانات قیمت قراضه باعث شد که قیمت تیرآهن در برخی ماه‌ها تا 10 درصد افزایش یابد.
تأثیر بر قیمت پروفیل
پروفیل‌های فولادی که در ساخت در و پنجره و سازه‌های سبک استفاده می‌شوند، به دلیل نیاز به ورق‌های نازک‌تر، حساسیت بیشتری به تغییرات قیمت قراضه دارند. طبق تحلیل‌های وب‌سایت آهن آنلاین، افزایش قیمت قراضه در بازار داخلی، قیمت پروفیل را به‌ویژه در پروژه‌های ساختمانی تحت تأثیر قرار داده و هزینه‌های ساخت را افزایش داده است.
تأثیر بر قیمت ورق فولادی
ورق فولادی، به‌ویژه انواع سیاه و گالوانیزه، در صنایع مختلفی از جمله خودروسازی و ساخت مخازن کاربرد دارد. با توجه به اینکه تولید ورق نیازمند فولاد با کیفیت بالاست، افزایش قیمت قراضه آهن مستقیماً بر قیمت ورق‌های فولادی از جمله ورق گالوانیزه تأثیر می‌گذارد. بر اساس داده‌های منتشرشده توسط شرکت فولاد مبارکه، در دوره‌هایی که قیمت قراضه بالا می‌رود، هزینه‌های تولید ورق تا 15 درصد افزایش می‌یابد.
تأثیر بر سایر آهن‌آلات
محصولات دیگری مانند میلگرد، نبشی و ناودانی نیز به دلیل وابستگی به فولاد تولیدی از قراضه، از نوسانات قیمت آن متأثر می‌شوند. بر اساس گزارش‌های انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در سال 1402، افزایش 20 درصدی قیمت قراضه باعث شد که قیمت آهن‌آلات در بازار داخلی به‌طور متوسط 8 تا 12 درصد رشد کند.
راهبردهای مدیریت تأثیر قیمت قراضه آهن
برای کاهش تأثیر نوسانات قیمت قراضه آهن بر محصولات فولادی، چندین راهکار پیشنهاد می‌شود:
- تقویت زیرساخت‌های بازیافت: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین بازیافت می‌تواند به افزایش عرضه قراضه با کیفیت و کاهش وابستگی به واردات کمک کند.
- تنوع‌بخشی به منابع تأمین: استفاده از ترکیبی از قراضه و سنگ‌آهن در تولید فولاد می‌تواند به تعادل هزینه‌ها منجر شود.
- کنترل نرخ ارز: سیاست‌های ارزی پایدار می‌تواند نوسانات قیمت قراضه وارداتی را کاهش دهد.
نتیجه‌گیری
قیمت قراضه آهن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده هزینه‌های تولید فولاد، تأثیری مستقیم بر قیمت محصولات فولادی دارد. عوامل گوناگونی نظیر عرضه و تقاضا، نرخ ارز، هزینه‌های لجستیک و سیاست‌های بازیافت بر قیمت قراضه اثرگذارند. با توجه به نقش حیاتی فولاد در اقتصاد ایران، مدیریت بهینه زنجیره تأمین قراضه آهن و تقویت زیرساخت‌های بازیافت می‌تواند به کاهش نوسانات قیمت محصولات فولادی کمک شایانی کند.
source