ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر گاز طبیعی جهان، تولید گاز را به‌طور گسترده‌ای در دستور کار خود قرار داده است. ظرفیت تولید روزانه گاز کشور حدود ۸۴۰ میلیون مترمکعب است. این تولید به کمک مجموعه‌ای از پالایشگاه‌های گاز در نقاط مختلف کشور انجام می‌شود که پس از پایان تعمیرات اساسی، آماده بهره‌برداری پایدارند. بخش عمده گاز تولیدی از میدان‌های گازی مانند پارس جنوبی تأمین می‌شود.

بیش از ۷۵ درصد سبد انرژی ایران به گاز طبیعی اختصاص دارد. این انرژی، نقشی کلیدی در تأمین نیازهای بخش‌های مختلف از جمله خانگی، تجاری، صنایع و نیروگاه‌ها دارد. گاز نه تنها به‌عنوان سوخت خانگی استفاده می‌شود، بلکه منبع اصلی تولید برق در نیروگاه‌ها و خوراک صنایع پتروشیمی است.

از اواخر مهرماه، با ورود فصل سرد، مصرف گاز در بخش‌های خانگی، تجاری و صنایع کوچک به شدت افزایش یافته است. به گفته مسئولان، مصرف خانگی و تجاری بین ۴۷۰ تا ۵۰۰ میلیون مترمکعب از تولید روزانه گاز را به خود اختصاص داده که سهم عمده‌ای از کل ظرفیت تولید را شامل می‌شود. این مسئله باعث ایجاد محدودیت در تأمین گاز برای صنایع عمده و فشار بر شبکه گاز کشور شده است.

آمادگی کامل پالایشگاه‌های گاز کشور

مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی گاز ایران با اشاره به آمادگی کامل پالایشگاه‌های گاز کشور، اعلام کرد که تمامی تعمیرات اساسی به پایان رسیده و زیرساخت‌ها برای تولید روزانه ۸۴۰ میلیون مترمکعب گاز مهیا هستند. با این حال، سرمای امسال و افزایش مصرف گاز، چالش‌هایی جدی را پیش روی شبکه گاز قرار داده است.

به‌نظر می‌رسد که بازهم راهکار دولت برای حل چالش‌ها در دست مردم است، آنطور که اعلام شده اگر مصرف گاز در همین مقدار کنترل شود و هموطنان در اقصی نقاط کشور نیز صرفه‌جویی کنند، محدودیت‌های کمتری برای صنایع عمده ایجاد خواهد شد.

ناترازی در زمستان به ۳۵۰ میلیون مترمکعب می‌رسد

توکلی – مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران درباره ناترازی اینگونه می‌گوید که واژه ناترازی از این جهت درست است که نشان‌دهنده عدم تعادل بین تولید و مصرف است. علت اصلی این ناترازی وابستگی بیش از حد بخش‌های مختلف کشور به گاز طبیعی است. در ایران، برخلاف بسیاری از کشورها که از سبد انرژی متنوع بهره می‌برند، سهم گاز طبیعی در تأمین انرژی بیش از حد بالاست. به‌عنوان مثال، در کشور چین، حدود ۶۰ درصد انرژی از زغال‌سنگ تأمین می‌شود و استفاده از آن بر اساس طرح آمایش سرزمین و با رعایت الزامات زیست‌محیطی مدیریت می‌شود. اما در ایران، تمامی بخش‌ها از جمله خانگی، تجاری، صنایع کوچک و بزرگ و حتی نیروگاه‌ها بیشترین اتکا را به گاز دارند که این امر در فصل سرد سال باعث افزایش مصرف و ناترازی می‌شود.

او پیش‌بینی کرد که در زمستان امسال، ناترازی مصرف گاز در کشور بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون مترمکعب در روز خواهد بود که این رقم بسته به شرایط دما و میزان مصرف در مناطق مختلف متغیر است.

 یکی از راه‌حل‌های کلیدی برای کاهش ناترازی، تنوع‌بخشی به منابع انرژی است. این استراتژی در اسناد بالادستی کشور وجود دارد و باید با سرمایه‌گذاری روی انرژی‌های جایگزین مانند انرژی‌های تجدیدپذیر و سوخت‌های دیگر اجرایی شود. همچنین با رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان که به بهبود عایق‌سازی و مصرف بهینه انرژی مربوط است، می‌توان مصرف گاز در منازل را تا ۲۵ درصد کاهش داد. بیشترین مصرف گاز در خانه‌ها مربوط به گرمایش و آب گرم است و اقدامات بهینه‌سازی در این حوزه‌ها می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد.

 کنترل دمای ادارات و الزام به رعایت دمای آسایش (۱۸ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد) از اقداماتی است که امسال زودتر از سال‌های گذشته آغاز شده و مورد نظارت دقیق قرار گرفته است. به‌عنوان نمونه، در فرودگاه‌ها که درهای بزرگ و مصرف بالای انرژی دارند، با اقدامات ساده مانند کنترل دما و اصلاح الگوی مصرف می‌توان هدررفت انرژی را کاهش داد. تاکنون بیش از ۲۴۰۰ بازدید از این اماکن انجام شده و حدود ۱۰۰ مورد اخطار به دلیل عدم رعایت الگو صادر شده است.

یکی دیگر از راهکارها افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی گاز است. بر اساس برنامه هفتم توسعه، این امر باید در اولویت قرار گیرد تا در مواقع اوج مصرف، بتوان از این ذخایر استفاده کرد.

ایران با وجود ظرفیت بالای تولید گاز، به دلیل الگوی مصرف غیرمتعادل و افزایش تقاضای فصلی، با چالش‌هایی در تأمین پایدار روبه‌رو است. درواقع ناترازی مصرف گاز در کشور، حاصل وابستگی بیش از حد به این منبع انرژی است. با اقدامات همزمان در حوزه تنوع‌بخشی به سبد انرژی، بهینه‌سازی مصرف، افزایش ذخیره‌سازی می‌توان مصرف را کنترل و از بروز مشکلات در فصل سرد سال جلوگیری کرد.