اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: فلسطین منطقه‌ای تاریخی و جغرافیایی است که در خاورمیانه واقع شده و همواره در طول تاریخ، به‌ویژه در قرن‌های اخیر، مورد توجه و نزاع‌های سیاسی بوده است. سازمان آزادی‌بخش فلسطین (PLO) در سال ۱۹۸۸، در الجزایر، استقلال فلسطین را اعلام کرد. این اعلامیه به عنوان یک قدم نمادین مهم در راستای تشکیل کشور فلسطین محسوب می‌شود.

تاریخچه فلسطین

تاریخچه کشور فلسطین به عنوان یک منطقه باستانی و پرتاریخ به دوران‌های باستان بازمی‌گردد و تاثیرات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی بسیاری را تا به امروز داشته است. در طول تاریخ، این منطقه شاهد حضور متعددی از تمدن‌ها، امپراتوری‌ها و فرهنگ‌های مختلف بوده است. 

•    دوران باستان: فلسطین یکی از مهم‌ترین مناطق تاریخی دنیاست که در آن زندگی انسان‌ها به دوران‌های باستانی برمی‌گردد. این منطقه به‌طور مشخص در دوران ایبریان، مصر باستان، و بعد از آن، دوران صلیبیان و اسلامی، نقش بسیار مهمی داشته است.

•    دوران کهن و حضور فراعنه: این منطقه در دوره باستان، بخشی از امپراتوری مصر باستان شناخته می‌شد و تحت حکومت فراعنه مصری بود.

•    دوران صلیبیان و حکومت مسیحیت: این منطقه سرزمین مقدس برای مسیحیان شناخته شد و تحت حکومت صلیبیان در دوره قرون وسطی قرار گرفت.

•    دوران حکومت اسلامی: پس از حمله اسلامیان، فلسطین تحت حکومت اسلامی قرار گرفت و شهر‌هایی همچون بیت‌المقدس (قدس) و نابلس توسعه یافتند.

•    دوران امپراتوری عثمانی: در دوره امپراتوری عثمانی، فلسطین به حکومت این امپراتوری واگذار شد و تحت آن مدتی قرار گرفت.

•    دوران معاصر: پس از جنگ جهانی اول و تفاهمات سایکس-پیکو، بخش‌هایی از فلسطین تحت کنترل بریتانیا قرار گرفت. در سال ۱۹۴۸، اعلام استقلال اسراییل و تأسیس دولت اسرائیل باعث انزوای فلسطینیان و رخداد مسئله و حوادث فلسطین شد.

منازعه اسرائیل و فلسطین

با اشغال فلسطین توسط اسرائیل در سال ۱۹۴۸م، همواره نزاع و درگیری بین فلسطین و اسرائیل وجود داشته است از جمله اسرائیل چندین مرتبه مرتکب قتل‌عام فلسطینی‌ها شده است. در سال ۱۹۴۸م، ۳۴ قتل‌عام توسط اسرائیل اتفاق افتاد که معروف‌ترین آن‌ها، قتل‌عام «دیر یاسین» است. در این قتل‌عام، ۲۵۴ نفر به شکل فجیعی کشته شدند. از دیگر جنایات اسرائیل، قتل‌عام «خان یونس» در سال ۱۹۵۶م است. در این جنایت، ۲۵۰ فلسطینی کشته شدند. یکی از بزرگ‌ترین جنایات تاریخ، کشتار صبرا و شتیلا است. این حادثه در سال ۱۹۸۲م اتفاق افتاد که در آن ۳۲۹۷ زن و کودک فلسطینی کشته شدند. در مهر ۱۴۰۲ش/اکتبر ۲۰۲۳م، اسرائیل در پی انتقام از عملیات نظامی حماس با نام طوفان الاقصی، در طی دوازده روز هجوم به نوار غزه، بیش از ۱۳۵ هزار خانه مسکونی تخریب و محله‌هایی از غزه را با خاک یکسان کرد. در پی این حملات بیش از ۳۲۰۰ نفر از فلسطینیان کشته و ۱۱۰۰۰ نفر زخمی شدند. براساس آمار وزارت بهداشت فلسطین تا روز یازدهم حمله اسرائیل پانصد زن و حدود هفتصد کودک توسط نیرو‌های اسرائیلی کشته شدند. این رژیم در ۲۵ مهر/۱۷ اکتبر، در حمله هوایی به بیمارستان معمدانی (الاهلی العربی)، یکی از مهم‌ترین بیمارستان‌های نوار غزه، آن را با خاک یکسان کرد که به کشته شدن بیش از ۵۰۰ نفر منجر شد.

طرح تقسیم فلسطین

در ۲۹ نوامبر ۱۹۴۷ میلادی، سازمان ملل، طرح تقسیم سرزمین فلسطین به دو کشور اسرائیل و فلسطین را تصویب، و اداره شهر بیت‌المقدس («اورشلیم» نزد اسرائیل و «قدس» نزد فلسطین) را تحت اداره بین‌المللی خود تعیین کرد. از تاریخ ۳۰ نوامبر ۱۹۴۷ تا ۱۴ مه ۱۹۴۸ میان شبه‌نظامیان یهودی و فلسطینی، نبرد‌های خونینی درگرفت. نهایتاً در ۱۴ مه ۱۹۴۸، اندکی پیش از پایان قیمومت بریتانیا بر فلسطین، اسرائیل با صدور منشور استقلال، اعلام موجودیت کرد. یک روز پس از اعلام استقلال، کشور‌های همسایه عربی، برای دفاع از مردم فلسطین به‌طور هم‌زمان به اسرائیل حمله کردند، نتیجه این جنگ شکست کشور‌های عربی بود که موجب شد این سرزمین میان کشور‌های اسرائیل، مصر و اردن تقسیم شود و تا سال ۱۹۶۷، نوار غزه تحت کنترل مصر، کرانه باختری و بیت‌المقدس شرقی تحت کنترل اردن و مابقی سرزمین‌ها تحت تصرف اسرائیل قرار گرفت. از آن پس، مجموعه‌ای از درگیری‌های نظامی میان نیرو‌های اسرائیلی و کشور‌های عربی رخ داد که جنگ ۱۹۵۶، جنگ شش‌روزه ۱۹۶۷ و جنگ یوم کیپور ۱۹۷۳ مهم‌ترین آن‌ها بوده‌اند. 

اقتصاد فلسطین

منابع اقتصادی تشکیلات خودگردان عبارت است از کشاورزی، درآمد کارگرانی که در خارج از فلسطین مشغول به کارند، کارگاه‌های صنعتی کوچک و مقداری درآمد از صنعت جهانگردی. البته می‌توان کمک‌های خارجی را نیز به این مقدار افزود. وابستگی شدید اقتصاد و بازار فلسطین به رژیم صهیونیستی، باعث تاثیرات منفی بر اقتصاد و منابع درآمدی مناطق تحت حکومت خودگردان شده است. این امر از طریق اخراج کارگران فلسطینی یا جلوگیری از ورود کالا‌های فلسطینی به مناطق تحت اشغال صورت می‌گیرد. در حقیقت اخراج کارگران فلسطینی از سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸ و محاصره مناطق حکومت خودگردان از اقدامات عادی رژیم صهیونیستی در قبال انتفاضه الاقصی است. لازم به ذکر است که با روی کار آمدن دولت حماس، کمک‌های مالی اروپا و آمریکا قطع و محاصره اقتصادی غزه تشدید شد.

دین و مذهب فلسطین

کشور فلسطین، مرکز سه دین از ادیان اصلی جهان، یعنی مسیحیت، اسلام و یهودیت است. اورشلیم خانه مسجد الاقصی و مسجد قبه الصخره در اسلام است. در یهودیت، الخلیل محل مقبره ابراهیم و اورشلیم محل معابد اول و دوم باستانی است. در مسیحیت، زادگاه عیسی مسیح و خانه کلیسای مقبره مقدس است. اسلام و مسیحیت دو دین اصلی فلسطینی‌های امروزی هستند. مسیحیان فلسطین شامل کلیسای ارتدکس شرقی (یا ارتدوکس یونانی)، کلیسای کاتولیک یونانی (یا ملکیت)، کلیسای کاتولیک رومی و کلیسا‌های انگلیکان، قبطی، اتیوپی و ارمنی هستند. اسلام بزرگترین دین فلسطین است. در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ تعداد زیادی از مسیحیان فلسطینی به خارج از کشور مهاجرت کردند و بسیاری دیگر در طول تشکیل اسرائیل پناهنده شدند. این امر منجر به کاهش قابل توجهی در درصد جمعیت آن‌ها شده است.

فرهنگ و جامعه فلسطین

فرهنگ فلسطین بخش جدایی ناپذیری از هویت مردم فلسطین درگذر تاریخ و دهه‌ها و عصور بوده‌است، بنحوی که پیدایش مجلات و مکمل‌های فرهنگی در فلسطین به سال ۱۹۰۵ برمی‌گردد. تا جایی نوشته‌های که روشنفکران فلسطینی در سرزمین‌های اشغالی توسط علاقه‌مندان و همچنین توسط بسیاری از روشنفکران و نویسندگان و شاعران و نویسندگان عرب که از فلسطین حمایت می‌کنند، تهیه شده‌است. کمک‌های فرهنگی به حوزه‌های هنر، ادبیات، موسیقی، لباس و غذا، تجربه فلسطین را برجسته کرده و هنوز هم شکوفا می‌شود، علی‌رغم جدایی جغرافیایی که در فلسطین تاریخی بین سرزمین‌های فلسطین و اسرائیل رخ داده‌است. در میان مجلات برجسته‌ترین‌ها، روزنامه‌ها و مکمل‌های فرهنگی که در فلسطین قدیم انتشار می‌یافتند؛ مجله (کرمل)، روزنامه (قدس)، مجله (النفائس یا گنجینه‌ها) و مکمل‌های ادبی در روزنامه‌های فلسطین، هفتگی و سپیده دم یا فجر، اتحادیه، حقوق، و صدای اعراب، و بسیاری دیگر و ایجاد روزنامه‌ها و مجلات، و مهمترین این مجلات روزنامه (غزه) است که در اردن و مصر و عربستان سعودی توزیع می‌شود. 

عرصه خلاقیت فلسطین در حوزه هنر بیش از چهار مرکز عمده جغرافیایی است: کرانه غربی و نوار غزه، اسرائیل، تبار فلسطین در جهان عرب، تبار فلسطین در اروپا، ایالات متحده و دیگر نقاط جهان. هنر معاصر فلسطین ریشه در فرهنگ عامه، مسیحیت و اسلام دارد. پس از خروج فلسطینی‌ها در سال ۱۹۴۸، تمایلات ملی بر فلسطینی آن‌ها چیره شد و از رسانه‌های مختلف و هنرمندان برای کشف هویت و سرزمین خود و بیان آن استفاده کردند.

طیف گسترده‌ای از صنایع دستی وجود دارد، که بسیاری از آن‌ها صد‌ها سال است که توسط عرب‌ها در فلسطین تولید شده‌اند و امروزه نیز تولید می‌شوند. صنایع دستی فلسطین شامل صنایع دستی، گلدوزی، بافندگی، سرامیک، صابون، شیشه، چوب زیتون، نقش و نگار روی مروارید و … است. تطریز، هنر سوزن‌دوزی با طرح‌هایی پیچیده و رنگارنگ و از نماد‌های فرهنگی مردم فلسطینی است. این هنر که ناگفته‌های بسیاری دارد، سمبل هویت فرهنگی زنان فلسطینی است.

مشاهیر فلسطین

جبرا ابراهیم جبرا نویسنده‌ی معروف فلسطینی است که احتمالاً با نامش آشنایی دارید. سحر خلیفه از رمان‌نویسان فلسطینی است. طا‌ها محمد علی، شاعر به نام اهل فلسطین است. محمد بکری از کارگردانان این کشور است. چارلی بیشارات نیز از موسیقی‌دانان فلسطینی است که تاکنون جوایز مخالفی از جمله جایزه گرمی (Grammy) را از آن خود کرده است. یعقوب شاهین، موزیسین فلسطینی است که جایزه‌ی عرب آیدل (Arab Idol) را به نام خود زده و طرفداران زیادی دارد. حنا جبران مجسمه ساز فلسطینی است. از جمله عکاسان فلسطینی نیز می‌توان به اهلام شیبلی و سما اشلایبی اشاره کرد. از جمله بازیگران زن در کشور فلسطین می‌توان به آنا ماریا حوار، یاسمین المصری و لیم لوبانی اشاره کرد. همچنین جی‌جی حدید و بلا حدید دو سوپر مدل فلسطینی هستند که در دنیا شناخته شده‌اند.

موقعیت جغرافیایی فلسطین

فلسطین منطقه‌ای عربی است که از طرف غرب به دریای مدیترانه؛ از طرف شمال، به جمهوری لبنان؛ از جانب شرق به نهر اردن و جمهوری سوریه و از ناحیه جنوب، به شبه جزیره سینا که قسمتی از مصر است، محدود است. وسعت تمام فلسطین ۲۷۰۲۴ کیلومتر مربع است. از رود‌های فلسطین می‌توان رود‌های اردن، المقطع و العوجا را نام برد. فلسطین دارای سه دریاچه به نام‌های حوله، دریای مرده و طبریه است. دریای مرده دارای املاح زیادی است که مهم‌ترین آن‌ها «پتاس» است. همچنین این دریاچه از نظر مواد منگنز، سدیم و برومین بسیار غنی است. دریاچه طبریه نیز نقش مهمی در حوادث آخرالزمان دارد. این کشور در منطقه معتدل واقع است، ولی آب و هوای آن در همه نقاط یکسان نیست.

آب و هوا فلسطین

دمای هوا در فلسطین بسیار متفاوت است. آب و هوا در کرانه باختری عمدتاً مدیترانه‌ای است، و در مناطق مرتفع در مقایسه با خط ساحلی که در غرب این منطقه قرار دارد، خنک‌تر است. در شرق، کرانه باختری شامل بخش زیادی از بیابان یهودیه از جمله خط ساحلی غربی دریای مرده است که دارای آب و هوای خشک و گرم است. غزه دارای آب و هوای گرم و نیمه خشک با زمستان‌های معتدل و تابستان‌های گرم و خشک است. بهار تقریباً در ماه‌های مارس-آوریل فرا می‌رسد و گرمترین ماه‌ها ژوئیه و اوت هستند و میانگین حداکثر دما ۳۳ درجه سانتیگراد است. سردترین ماه ژانویه است و دمای هوا معمولاً ۷ درجه سانتیگراد است. باران به ندرت و عموماً بین ماه‌های نوامبر و مارس می‌بارد و میزان بارندگی سالانه تقریباً ۴٫۵۷ اینچ (۱۱۶ میلیمتر) است.

جاذبه‌های گردشگری فلسطین

فلسطین، با تاریخ و فرهنگ غنی خود، دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی است که هرساله گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. این مناطق تاریخی، مذهبی و طبیعی شامل مکان‌هایی متنوعی است. در زیر، تعدادی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری فلسطین ذکر شده است:

•    قدس (بیت‌المقدس): شهر مقدس در ادیان ابراهیمی، شامل مکان‌های مذهبی معروفی مانند مسجد الاقصی، کلیسای قیامت، و دیوار‌های شهری قدیمی است.

•    بحر مرده (بحر مریخ): این دریاچه شور واقع در جنوب فلسطین با آبی رنگ تیره و مناظر طبیعی خیره‌کننده، جذب گردشگران بسیاری را به خود جلب می‌کند.

•    بت لحم: به عنوان محل تولد عیسی مسیح، این شهر دارای مکان‌های مذهبی مهمی از جمله کلیسای مهد و غار نجسون است.

•    نابلس: این شهر تاریخی با بازار‌های قدیمی، مساجد و بنا‌های تاریخی، جذب گردشگران فراوانی است.

•    بحر فلسطین: سواحل زیبای فلسطین با شن‌های طلایی و آب‌های آبی، به‌ویژه در منطقه غزه، برای تفریح و استراحت گردشگران مناسب هستند.

•    رام‌الله: پایتخت فلسطین، این شهر دارای موزه‌ها، گالری‌های هنری، رستوران‌ها و فضا‌های فرهنگی متنوعی است که بازدید کنندگان را به خود جذب می‌کند.

•    جبل النار: یکی از قله‌های بلند و زیبای فلسطین است که از برف و یخ پوشیده می‌شود و مکانی عالی برای کوهنوردی و تماشای مناظر طبیعی است.

•    شهر‌های باستانی: شهر‌های باستانی مانند جریشو، کفر سبا، و بیت‌شان مکان‌های مهمی از نظر تاریخی و باستان‌شناسی هستند که گردشگران را به خود جذب می‌کنند.