صفحه اقتصاد –

در طی یک دهه گذشته واژه رمزارز یا بیت‌کوین رفته‌رفته در میان کلمات جای خود را باز کرد و این نام‌ها تقریباً به گوش اکثر مردم رسید. تعدادی فرمول و الگوریتم‌های ریاضی که پشتوانه یک ارز دیجیتالی را تشکیل می‌دهد و این ارز بر اساس میزان عرضه و تقاضا و بازار، قیمت‌گذاری و معامله می‌شود. چند ماه پیش ربات تلگرام نات کوین در فضای مجازی معرفی شد و بسیاری از کاربران درآمدزایی از این بازی کلیکی را جدی نگرفتند. در ادامه اما سکه‌هایی که کاربران این بازی به دست آورده بودند در بازار ارزهای مجازی فهرست شد و صرافی‌های بزرگ بستر معاملات آن را فراهم کردند. کمتر از یک ماه است دوباره موضوع رمزارزها با همه‌گیرشدن بازی کریپتویی همستر کامبت سر زبان‌ها افتاده و سؤال‌هایی بسیاری را در این زمینه ایجاد کرده است.

سری بازی‌های کلیکر Clicker که پیشرفت دارد اما پول ندارد

بازی‌های دیجیتالی به انواع دسته‌بندی‌های گوناگون تقسیم‌بندی می‌شوند. از تیراندازی و ماجراجویی گرفته تا ورزشی و تخیلی. در بازی های کلیکر، یا کلیک کننده باید یک کار مشخصی به‌صورت دائمی با کلیک‌کردن صورت بگیرد. مثلاً با هر کلیک یک قطره نفت از یک سکوی نفتی استخراج می‌کنید. بعد از مدتی با فروش نفت، دستگاه استخراج خودکار خریداری کرده، سپس یک منطقه نفتی خریده و در نهایت یک سکوی نفتی روی کره ماه تأسیس می‌کنید!

یک بازی که در ظاهر شما در حال پیشرفت هستید؛ اما در حقیقت فقط پیشوند اعداد تغییر می‌کنند. مثلاً در ابتدا میانگین روزی ۱۰ بشکه نفت، بعد از مدتی روزی ۱۰ هزار بشکه نفت، سپس ۱۰ میلیون و همینطور الی آخر. البته بازی‌کنندگان از این موضوع باخبرند و این سبک بازی طرفداران خاص خودش را دارد. در ضمن، این بازی ها هیچ پولی به بازی کنندگان پرداخت نمی‌کنند!

همستر کامبت، ترکیب بازی کلیکر و رمزارز

در دنیای پرهیاهوی بازی‌های کریپتویی، همستر کامبت در تاریخ ۲۵ مارس ۲۰۲۴ (۶ فروردین ۱۴۰۳) راه‌اندازی شد. این پروژه توجهات زیادی را در جامعه‌ ارز دیجیتال به خود جلب کرد و پس از ۱۱ روز از راه‌اندازی اولیه به رکورد قابل‌توجه ۱۱۶ میلیون کاربر رسید که تعداد آن‌ها هر روز بیشتر می‌شود. البته همستر اولین گزینه نیست و نات کوین در این مورد پیشقدم بود، اما روش کار هر دو یکی است. همانند یک بازی کلیکر که با لمس گوشی خود، در بازی سکه دریافت می‌کنید. این سکه‌ها را خرج آپشن‌ها و گزینه‌های داخل بازی می‌کنید تا به‌صورت خودکار برای شما در بازی تولید سکه صورت بگیرد. از طرف دیگر، در دنیای رمزارز که انواع و اقسام رمزارزها به‌صورت قارچ‌گونه با اسامی و نمادهای گوناگون در سایه دو غول بیت‌کوین و اتریوم شکل‌گرفته‌اند، ایجاد یک سکه با نام جدید اتفاق خاصی در این بازار نیست. این شرکت با ساخت یک رمزارز جدید و گره‌زدن آن به یک سبک بازی رایج و ارائه آن به بازی‌کنندگان، عملاً از یک اتفاق بسیار ساده و بدیهی، چندین بهره‌برداری می‌کند.

منافع صاحبان ربات تلگرامی همستر کامبت در چیست؟

در اولین و سطحی‌ترین نگاه، جذب و بازگشت شمار زیادی از افراد به پیام‌رسان تلگرام، هم موجب محبوبیت و استفاده مجدد، و هم مطرح‌شدن این پیام‌رسان در سطح جهانی می‌شود. مورد مشابه بعدی، افزایش انفجاری بازدید روزانه از سرورهای تلگرام و میزان صرف زمان در برنامه است که باعث افزایش رتبه سرورها در رده‌بندی سایت‌ها می‌گردد. از طرف دیگر، تبلیغات و کسب درآمد در پس کانال‌هایی با چندین میلیون بازدیدکننده در خود تلگرام و پلتفرم‌های دیگری مثل یوتیوب، موجب جذب سرمایه‌های کلان در ابتدای پروژه می‌شود. همچنین در مرحله اعطای سکه‌های رمزارز چه در صورت صعود و چه نزول قیمت اولیه، معاملاتی پر سود نصیب صاحبان این برنامه می‌شود.

دکتر علیرضا شریفی یزدی، روان‌شناس و آسیب‌شناس اجتماعی با اشاره به توجه صاحبان این برنامه‌ها به ابعاد روانشناسی و جامعه‌شناسی می‌گوید: «از نظر روان‌شناسی انسان تمایل زیادی برای رسیدن سریع به پاداش دارد؛ در واقع، سلول‌های عصبی ما با محرک‌های کوچک و کم‌ارزش بیرونی دوپامین آزادکرده و این امر باعث تشویق ما به تکرار انجام آن کار می‌شود.»

شریفی یزدی به بعد جامعه‌شناسی این مسئله می‌پردازد و می‌گوید: «مردم به دلیل عدم احساس امنیت اقتصادی و اجتماعی به دنبال راه‌های معجزه‌آسا می‌روند تا بدون زحمت به یک پول کلان برسند. به همین دلیل این مسئله در بین مردم رایج شده است.»

او تأکید می‌کند: «کسانی هم که چنین برنامه‌ای را درست کردند کاملاً از روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و خلأ موجود درون جوامع جهان سوم آگاهی دارند. آنها با برنامه و اصولی این برنامه را ساختند تا به اهداف خود دست یابند.»

دردسرها و خطرات بازی‌های رمزارز

اگرچه نهایت ماجرای همستر ممکن است به واریز سکه‌های رمزارز ختم شود، اما این امر هزارتویی پر پیچ‌وخم است که ابتدا تا انتهای آن دردسرها و چالش‌هایی دارد. از ثبت‌نام و ساخت کیف پول مجازی گرفته تا و خریدوفروش و در نهایت انتقال به یک حساب بانکی داخلی. علاوه بر این، خود بازار رمزارز نیز به‌عنوان پرنوسان‌ترین بازارهای مالی شناخته می‌شود. رشد یا سقوط ناگهانی چند ده‌درصدی قیمت طی تنها چند دقیقه یکی از اتفاقات رایج و البته پیش‌بینی‌نشدنی این بازار است که معامله در این بازار را از طرفی بسیار وسوسه‌برانگیز، و از طرفی بسیار خطرناک و پر ریسک می‌کند.

شریفی یزدی در پاسخ‌ به این سؤال که «آیا واقعاً می‌توان از این بازی کسب درآمد کرد و این تلاش‌ها ارزش زمان صرف شده را دارند»، توضیح می‌دهد: «بر اساس تجربه‌های گذشته این برنامه‌ها در گام اول دانه پاشی کرده و افراد را به خود جذب می‌کنند و بعد از مدتی آن پاداش حذف شده و مردم می‌مانند و اعتیاد به چنین فضایی، سرخوردگی، افسردگی، ناامیدی و وقتی که به بطالت رفته است.»

او ادامه می‌دهد: «در هیچ کجای دنیا پول مفت به کسی داده نمی‌شود و اگر منافع کوتاه‌مدت و بلندمدت برای آنها نداشته باشد هرگز چنین کاری نمی‌کنند؛ بنابراین، چنین برنامه‌هایی در کوتاه‌مدت حتماً افراد را به پول می‌رساند. چنانچه ربات تلگرامی نات کوین به کاربرانی که قبلاً این بازی را جدی نگرفته بودند تلنگری زد. تلنگری که قدرت آن به سونامی هجوم کاربران به بازی همستر کامبت و سایر بازی‌های مشابه انجامید؛ اما این برنامه‌ها در بلندمدت نه‌تنها نتیجه‌ای در پی نخواهد داشت؛ بلکه ممکن است باعث ضرر مالی و روانی شود.»

ورود پلیس فتا به موضوع «همستر کامبت»

جدای از تمام موارد گفته شده، مسئله نامعین بودن وضعیت بازار رمزارز در ایران و نبود قانون و سازوکار مشخص برای این حوزه، همواره موجب عدم رسیدگی نیروهای انتظامی و قضایی به شکایات افراد شده است. بااین‌حال، پلیس فتا نیز به ماجرای همستر ورود کرده و معاون فرهنگی و اجتماعی پلیس فتا فراجا اعلام کرده در حال ارزیابی تهدیدات و آسیب‌های احتمالی بازی «همستر کامبت» هستیم.

توهم پول‌دار شدن با تپ کردن صفحه موبایل

این روزها همستر کامبت کار را به جایی رسانده که نه‌تنها پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و حتی خردسالان درگیر این هیاهو شده‌اند و خود این ماجرا به یک سوژه برای تولید محتوا و جذب مخاطب شده است. از طرف دیگر، بسیاری از افراد زمان زیادی را روزانه صرف ضربه‌زدن یا به‌قول‌معروف تپ کردن صفحه موبایل خود برای جمع‌کردن چند سکه بیشتر می‌کنند.

شریفی یزدی با اشاره به دیگر آسیب‌های این بازی‌ها و درگیرشدن در دنیای ترید اظهار می‌کند: «بازی‌های رمزارزی و دنیای ترید این توهم را ایجاد می‌کند که بدون زحمت و بدون کار تولیدی می‌توان به ثروت‌های کلان دست پیدا کرد؛ این روند افراد را تنبل بار آورده و آنها را از کار تولیدی و خدماتی به کارهای کوتاه‌مدت سوق می‌دهد.»

این آسیب‌شناس اجتماعی یکی دیگر از بزرگ‌ترین آسیب‌های دنیای ترید و بازی‌های کلیکی را آسیب‌های روانی و اجتماعی و مشغولیت‌های ذهنی افراد عنوان کرده و می‌گوید: «چنین فضایی از توسعه اجتماعی جلوگیری می‌کند و سؤال اینجاست که چرا این بازی‌ها را برای ما درست می‌کنند؟!چرا این برنامه در امریکا، انگلیس و فرانسه و… وجود خارجی ندارد؟! آیا اینها آن‌قدر دلسوز ما هستند یا کار در جای دیگری می‌لنگد؟!»

بازی همستر قانونی است؟

بستر بازی Hamster Kombat تلگرام است، به همین خاطر مجبور هستیم که فیلترشکن خود را روشن کنیم؛ بنابراین این بازی را نمی‌توان منطبق با قوانین جمهوری اسلامی ایران دانست چرا که «طبق مصوبه مرکز ملی فضای مجازی استفاده از ابزارهای پالایش‌شکن ممنوع است، مگر مواردی که دارای مجوز قانونی باشند.» و بعید است که بازی همستر جزو موارد استثنا قرار گیرد؛ پس ورود به این بازی اگر نگوییم مجرمانه است حداقل می توان گفت که قانونی نیست.

موضوع ناشناخته بودن و عدم امکان اطمینان پیدا کردن از معتبر بودن مینی‌اپ‌ها «خطر افتادن به دام کمپین‌های فیشینگ، کلاهبرداری و روش‌های دیگری که اطلاعات کاربر را می‌دزدند، افزایش می‌دهد.»

تمام این ناشناخته بودن‌ها باعث می‌شود همستر کامبت یا همه پروژه‌های مشابه آن شبیه به یک کمپین کلاهبرداری به نظر برسد یا دست‌کم فرصتی برای انجام اقدامات کلاهبردارانه فراهم کند. برای مثال به تبلیغات اینفلوئنسرها یا صفحه‌هایی میتوان اشاره کرد که پکیج‌های مربوط به این بازی را می‌فروشند:

«با توجه به این که بعضی اینفلوئنسرها هم این بازی را تبلیغ کرده‌اند و با در نظر داشتن این که اینفلوئنسرها بدون دریافت پول تبلیغ نمی‌کنند، به نظر من این موضوع هم می‌تواند بخشی از یک پروژه کلاهبرداری نه فقط از سمت سازندگان این بازی بلکه از سمت کلاهبردارانی باشد که از طریق فروختن بوستر، پکیج و این موارد مربوط به این بازی قصد خالی کردن جیب مردم و کلاهبرداری از آن‌ها را دارند.»

این یک بازی برد-برد نیست

ابهام این فضا تا حدی است که مشخص نیست این ابزارهای بازی‌گونه از نوع پروژه‌های تبلیغاتی است یا کلاهبرداری. 

 می‎‌گویند تلگرام در تلاش است که با استفاده از این بازی‌ها شبکه TON خود را بین مردم جا بیندازد اما نمی‌دانیم عاقبت این بازی‌های رمزارزی چه می‌شود.