دولت سیزدهم در حالی زمام امور را به دست گرفت که میراثی سنگین از دولت‌های گذشته در خصوص بنزین بر جا مانده بود. تجربه تلخ افزایش قیمت بنزین در دولت دوازدهم و تبعات اجتماعی آن، دولت سیزدهم را به احتیاط در این زمینه وا داشت.

حال نوبت دولت چهاردهم به ریاست جناب آقای مسعود پزشکیان است که با این چالش پیچیده روبرو شود. آیا دولت ایشان می‌تواند راه‌حلی برای این معضل دیرینه بیابد و گره کور بنزین را برای همیشه بگشاید؟

ناترازی در تأمین بنزین و نرخ‌گذاری‌های غیرواقعی، ریشه اصلی مشکلات این حوزه است. عدم اتصال شبکه انرژی کشور به شبکه جهانی، زمینه را برای قاچاق، پایین بودن نرخ بنزین نسبت به قیمت جهانی، و ناترازی در تأمین و واردات سوخت کم‌کیفیت فراهم کرده است.

به نظر می‌رسد رهاسازی قیمت‌گذاری بنزین و اصلاحات ساختاری در نظام یارانه‌ها، تنها راه حل پایدار برای این معضل باشد. با رهاسازی قیمت‌ها، انگیزه قاچاق از بین خواهد رفت، مصرف بهینه خواهد شد، و دولت می‌تواند منابع حاصل از یارانه‌ها را به مصارف ضروری‌تر اختصاص دهد.

اگر بخواهیم یک بار برای همیشه به این چالش پایان دهیم در مرحله اول باید اتصال شبکه انرژی ایران به شبکه جهانی انرژی صورت گرفته و نرخ‌های واقعی لحاظ شود، که این‌کار نیاز به برنامه‌های بی‌اشکال و کم‌ریسک همراه با زیرساخت‌های لازم با کمک متخصصین حوزه انرژی خواهد داشت، که دولت چهاردهم باید به آن توجه داشته باشد.

چه زمانی برای اتصال به شبکه جهانی انرژی مناسب است؟ بهترین زمان برای تغییر نرخ بنزین زمانی است که قیمت در پایین‌ترین سطح جهانی قرار دارد، اگر قیمت فرآورده‌های نفتی به نرخ‌های جهانی وصل بشود و دولت خود را از قیمت‌گذاری بنزین خلاص کند، دیگر شاید نیاز به افزایش نرخ قیمت نداشته باشیم.

در حال حاضر، تولید بنزین در پالایشگاه‌های کشور به روزانه ۱۱۲ تا ۱۱۵ میلیون لیتر رسیده است و از طرفی هم نزدیک به ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و ۲۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی فشرده (سی‌ان‌جی) در کشور مصرف می‌شود که این رقم مصرفی بالا به شدت باعث ناترازی در چرخه تأمین سوخت کشور می‌شود.

این یعنی قبلاً فقط زمانی‌که پالایشگاهی در دست تعمیر بود مجبور به واردات سوخت می‌شدیم، اما حالا در شرایط طبیعی هم باید بنزین وارد کنیم تا کفاف تأمین را بدهد و این موضوع خسارت‌های جبران‌ناپذیری به کشور وارد می‌کند.

طبق اعلام شرکت ملی پالایش، هم‌اکنون ۳/۵ میلیون خودرو فرسوده در کشور وجود دارد که با خروج آنها از چرخه در عمل روزانه ۴۰ تا ۵۰ میلیون لیتر بنزین در چرخه سوخت می‌ماند.

طبق آمار‌های قاچاق سوخت که وجود دارد باز هم ناترازی خواهیم داشت و از این بابت هیچگونه نگاه صادراتی نباید به بنزین داشته باشیم و تا حد ممکن جلوی قاچاق سوخت را به کشور‌هایی نظیر عراق، افغانستان، پاکستان و… را بگیریم.

راه‌حل کوتاه‌مدت دیگر تک‌نرخی شدن دوباره قیمت بنزین است که طبق آمار اکنون مصرف بنزین ۲۵ برابر بیشتر از زمانیست که قیمت بنزین تک‌نرخی بوده است و با این راهکار می‌توان قیمت بنزین را تا حدودی کنترل کرد، اما این چالش را برای همیشه حل نخواهد کرد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری؛ دولت چهاردهم با ریاست دکتر پزشکیان، همانطور که وعده داده بود باید با کمک کارشناسان حوزه انرژی چه در بخش خصوصی و هلدینگ‌ها، چه در دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی و چه در مدیران حوزه انرژی در دولت‌های سابق شورا‌های راهبردی تشکیل دهند و با همفکری همگی کارشناسان چالش نرخ‌گذاری سوخت را هم از دوش دولت خارج کنند و هم یک بار برای همیشه به این مشکل سامان دهند به شکلی که هم در اجتماع پذیرفته شود و هم مشکلی در سفره دهک‌های کم‌درآمد و کم‌مصرف ایجاد نکند