مسلمانان به مدت ۷۸۱ سال (از سال ۷۱۱ تا ۱۴۹۲) بر اندلس و نقاط دیگر اسپانیا حکومت کردند. پایان حکومت مسلمانان بر اندلس همراه با تشکیل دادگاه‌های تفتیش عقاید به منظور مسیحی کردن مسلمانان و اخراج مسلمانان اندلس به شمال آفریقا بود که با مقاومت ناکام مسلمانان همراه بود.
محمد مهدی احمدی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی در اسپانیا درباره فعالیت‌های این رایزنی و تاریخچه حضور مسلمانان در این کشور به گفت‌وگو پرداخت.
برنامه‌های رایزنی ایران در اسپانیا
احمدی درباره فعالیت‌های رایزنی ایران در اسپانیا گفت: رایزنی دو موضوع را پیگیری می‌کند و دو نوع مخاطب را هدف خود قرار داده است. مخاطب اول مردم کشور میزبان هستند که سعی می‌کنیم آنها را با فرهنگ و تمدن ایران و انقلاب اسلامی و مبانی اعتقادی آشنا کنیم و برای نخبگان و افکار عمومی برنامه‌هایی در این زمینه داریم.
مخاطب دوم ایرانی‌های مقیم هستند که هدف ما حفظ فرهنگ و هویت ایرانی در بین آنهاست. هدف ما این است که اقامت در اینجا آنها را از فرهنگ ایرانی خودشان دور نکند. در این راستا با برنامه‌های متنوع فرهنگی هنری و دینی کوشیدیم افکار عمومی و نخبگان را با واقعیات ایران آشنا کنیم. همایش‌های متعددی در حوزه دینی با علما و نهادهای دینی این کشور که بیشتر پیرو مذهب کاتولیک هستند داشته‌ایم. در مدت خدمتم هر ساله جلساتی را با دانشگاه کاتولیک اینجا برگزار کردیم و موضوعاتی همچون صلح از منظر اسلام و مسیحیت، اخلاقی زیستن از منظر عرفای اسلامی و مسیحی، عدالت اجتماعی از منظر اسلام و مسیحیت مورد بحث قرار گرفته است. امسال هم برنامه‌ای در انتهای سال میلادی با دانشگاه کاتولیک خواهیم داشت. همینطور درباره فرهنگ ایران ما همایش‌های متعددی داشتیم همایش تأثیر ادیان بر ادبیات ایران و میراث فرهنگی ایران و اسپانیا از جمله آنها بوده است.
وی افزود: اخیراً همایشی درباره حضور زنان در سینمای دفاع مقدس که با حضور خانم نرگس آبیار با اکران فیلم شیار ۱۴۳ برگزار شد. همینطور آموزش زبان فارسی برای اسپانیایی‌ها داریم که با فراگیری آن بتوانند کتب تاریخی این زبان را مطالعه کنند. همچنین بزرگداشتی برای شهید سردار سلیمانی برگزار کردیم که با استقبال خوبی از سوی نخبگان همراه شد. علاوه بر این ۱۲ کتاب در حوزه ایران‌شناسی به زبان اسپانیایی ترجمه و منتشر کردیم. نمایشگاه هنرهای تجسمی و اجرای موسیقی سنتی برای ایرانیان، نشست‌هایی با نسل جدید ایرانی که در اینجا متولد شدند، برنامه‌هایی درباره فرهنگ ایران و نقش انقلاب اسلامی در حوزه‌های مختلف هم برگزار کرده‌ایم.
تاریخ پربار حاکمیت مسلمانان در اسپانیا
احمدی درباره اسلام در اسپانیا و وضعیت مسلمانان این کشور گفت: فتح اسپانیا توسط مسلمانان در سال ۷۱۱ میلادی در زمان خلافت امویان و حکومت ولید بن عبدالملک بود که لشکری به رهبری طارق بن زیاد اعزام شدند و به خاطر اختلافاتی که در دربار اسپانیا بود، توانستند شهرهای جنوب اسپانیا مثل کوردوبا سویل و … را یکی پس از دیگری بگیرند.
۲۴ خلیفه مسلمان در آنجا حکومت کردند. این حاکمیت باعث شد تأثیرات علمی فرهنگی و هنری در اسپانیا گذاشته شود. در آن دوره هیچ‌یک از دیگر کشورهای اروپایی شاهد چنین شکوفایی نبودیم و بعدها وارد بقیه مناطق اروپا شد. در زمینه معماری بناهای اسلامی مانند مساجد این کشور شاهدیم که از ظرافت‌های هنر اسلامی مانند کاشیکاری‌های زیبا و تزئینات استفاده شده عمارت‌هایی که در زمان دوران خلفا ساخته شده همه آثار ارزشمندی است مانند مسجد جامع کوردوبا(قرطبه) که از مساجد بسیار زیبا است و در دانشگاه‌های اسپانیا معماری آن دوران تدریس می‌شود. همچنین مراکز ترجمه و فرهنگی راه‌اندازی شد و در زمینه علوم رونق بسیاری در آن دوران بوجود آمد.
وضعیت کنونی مسلمانان اسپانیا
رایزن ایران در اسپانیا ادامه داد: الان جمعیت اسپانیا ۴۷ میلیون نفر است که ۲,۲ میلیون مسلمان هستند و از این بین حدود ۵ درصد شیعه هستند. اکثراً اهل تسنن و مهاجر از مراکش اردن، عراق و … هستند. ایرانی‌ها به گفته سفارت، ۱۳ هزار نفر و به نقل از شهرداری‌ها ۷ هزار نفرند زیرا تنها افراد دارای اقامت را ثبت می‌کنند.
وی افزود: نهادهای اسلامی در دو کمیسیون اتحادیه مسلمانان و دیگری فدراسیون مسلمانان که هر دو اهل سنت هستند و با هم ترکیب شده و اتحادیه تشکیل داده‌اند و برنامه‌های اسلامی را برگزار می‌کنند. دولت اسپانیا هم به آنها کمک می‌کند.
رایزن فرهنگی ایران در اسپانیا درباره وضعیت شیعیان این کشور گفت: شیعیان در مادرید دو مرکز آل البیت(ع) زیر نظر آیت الله سیستانی و دیگری مرکز اهل البیت(ع) دارند که برنامه‌های دینی و برنامه‌های انقلاب اسلامی در این مرکز برگزار می‌شود. فعالیت‌های اسلامی در چارچوب قانون منعی ندارد و مثلاً ما سال گذشته توانستیم برای دومین سال مراسم سینه‌زنی محرم را در شهر مادرید برگزار کنیم.
احمدی درباره نهادهای دینی اسپانیا گفت: سازمان کلیساهای اسپانیا کمیسیون تقریب مذهب و تقریب ادیان دارد. تقریب مذاهب در بین خود مذاهب مسیحی است اما سالانه کنفرانس‌هایی هم با پیروان سایر ادیان از جمله مسلمانان دارند. ما بیشتر با اسقف و کشیش‌های مسیحی ارتدوکس برنامه‌ها و نشست‌های دوجانبه در حوزه گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت برگزار می‌کنیم.
ضرورت تبادل هیئت‌های دینی بین دو کشور
وی درباره چالش‌های پیش روی ارتقای روابط فرهنگی بین دو کشور گفت: نقاط قوت این است که سازمان کلیساهای این کشور به گفت‌وگو اعتقاد دارند و ما هم در ایران به گفت‌وگوی بین ادیان معتقدیم و آن را مفید می‌دانیم. این گفت‌وگوها در موضوعاتی همچون صلح، عدالت اجتماعی و موضوعات دینی برقرار بوده و در آینده هم خواهد بود.
احمدی افزود: البته فشارهای آمریکا و کشورهای غربی باعث ایجاد موانعی می‌شود اما آنها ذاتاً علاقه‌مند به برقراری روابط و گفت‌وگو هستند. نقطه ضعف موجود در این زمینه هم عدم اعزام هیئت‌های علمی از دو کشور است. باید شرایطی ایجاد شود که شخصیت‌های دینی آنها از جمله اسقف‌ها به ایران بروند و متخصصان و علمای دینی ایران هم به این کشور بیایند تا گفت‌وگو شکل بگیرد. ما با حجت‌الاسلام والمسلمین مروی، تولیت آستان قدس صحبت‌هایی در این زمینه کردیم که امیدواریم این ضعف هم برطرف شود.
احمدی درباره برنامه‌های آینده رایزنی اسپانیا در حوزه گفت‌وگوهای دینی گفت در اسفند امسال همایش مشترکی در حوزه مبانی دینی از منظر اسلام و مسیحیت با دانشگاه سالامانکا داریم که زیر نظر کلیسای کاتولیک است و در آنجا دانشجویان در زمینه علوم دینی تربیت می‌شوند. همچنین با مراکز شیعی آل البیت و اهل البیت هم برنامه‌های دینی مشترکی را برگزار خواهیم کرد.
وی افزود: متأسفانه تفکر سکولار در بین جوانان اسپانیایی نفوذ کرده است و به مبانی اعتقادی خود چندان عمل نمی‌کنند و فرهنگ غرب تا حد زیادی حاکم شده است؛ مثلاً عقدهای شرعی کم شده و عقد مدنی جای آن را گرفته و پوشش نسل جدید بسیار متفاوت از نسل قدیم است. همچنین فمنیسم نفوذ زیادی در این کشور پیدا کرده است. ما چند سمینار با عنوان نقدی بر تفکر فمنیسم داشتیم که با استقبال عمومی و نخبگان این کشور مواجه شد.
احمدی درباره وضعیت اسلام‌هراسی در این کشور گفت: در انتخابات اخیر جریان دست راستی بیشتر رأی آوردند. اما در دولت این کشور هم وزرای دست راستی حضور دارند و هم وزرای احزاب چپ. احزابی چپ دیدگاه‌های مشترکی با ما دارند. این هماهنگی بیشتر در موضوعات سیاست خارجی مثل حمایت از فلسطین است. اما در سیاست‌های داخلی بیشتر تحت تأثیر آمریکا هستند.
رایزنی فرهنگی ایران در اسپانیا افزود: در این کشور، احزاب ضد اسلامی مثل هلند و دانمارک فعالیت زیادی ندارند و مسلمانان به راحتی فعالیت می‌کنند. البته در راستای ایران‌هراسی تحرکاتی صورت گرفته که ما در مقابل، سعی کردیم شخصیت‌های رسانه‌ای مؤثر این کشور را به ایران اعزام کنیم که در بازگشت مصاحبه‌های خوبی به نفع ایران کردند و تصویر مثبتی از پیشرفت‌های علمی و فرهنگی ایران ترسیم کردند.