یکی از مولفه‌های موجود در مشخصات قراردادهای آتی دامنه نوسان قیمت است. دامنه نوسان قیمت باید آنقدر بزرگ تعیین شود که نوسانات قیمت را همراستا با نوسانات قیمت در بازار نقد پوشش دهد و از سوی دیگر باید آنقدر کم درنظر گرفته شود که از ایجاد ریسک نکول در بازار بکاهد. درواقع در صورتی که نوسانات قیمت در بازار نقد بیشتر از دامنه نوسان قرارداد آتی باشد، دیگر قرارداد آتی الزاما رابطه درستی با بازار نقد نخواهد داشت و ممکن است همواره قیمت را بیشتر یا کمتر از ارزش ذاتی نشان دهد. این مسئله در بازارهای آتی کالا به دلیل نوسانات بالاتر قیمت بیشتر نمود می‌کند. از سوی دیگر اگر دامنه نوسان آنقدر بزرگ باشد که قیمت‌ها هر عدد دلخواهی را تجربه کنند، آنگاه ممکن است تعداد زیادی از موقعیت‌های باز در بازار دچار اخطاریه افزایش وجه تضمین شوند. در این حالت در صورتی که دارندگان موقعیت باز نتوانند وجوه تضمین جبرانی را واریز کنند، بازار در شرایط بحرانی قرار خواهد گرفت.
برای رفع این مسائل بورس‌های دنیا ابتدا یک دامنه ثابت را تعیین می‌کنند. سپس در شرایط خاص دامنه نوسان را افزایش می‌دهند. درواقع اگر قیمت در هریک از سررسیدهای قرارداد آتی در یک روز خاص در حد بالا یا پایین قرار گیرد، دامنه نوسان قیمت می‌تواند افزایش یابد. در این وضعیت یک دوره آرام‌سازی پس از بسته شدن بازار ایجاد می‌کنند؛ سپس برای قراردادهای مربوط مجددا بازار را با افزایش دامنه نوسان باز می‌کنند. اغلب اوقات بورس معاملات روز جاری را فریز کرده و در روز معاملاتی بعدی با دامنه نوسان متغیر بازگشایی می‌شود. به حدود پایین و بالای جدید قیمت، دامنه متغیر قیمت می‌گویند. این روش تاکنون در بورس کالای شیکاگو برای قراردادهای آتی نفت خام مورد استفاده قرار گرفته است. اگرچه بورس‌هایی مانند بورس ICE بدون دامنه نوسان بازار را اجرا می‌کنند.
در پایان باید اشاره کرد در چنین رویکردی دیگر نیازی به وجود بازار جبرانی برای بستن موقعیت‌های تعهدی دارای اخطاریه نخواهد بود. این رویکردِ دامنه نوسان از ایجاد وحشت در بازار و معاملات غیرعقلایی جلوگیری کرده و باعث می‌شود قیمت‌ها به ارزش ذاتی خود نزدیک شوند.
- فریده سعادتی – مدیر عملیات بازار مشتقه بورس انرژی ایران
- شماره ۵۱۶ هفته نامه اطلاعات بورس