بازار خودرو این روزها همچنان درگیر رکود شدید است. مسیر واردات خودرو به انحراف کشیده شد و قرار نیست خودرو ارزان در بازار عرضه شود. پایان خبردرمانی در بازار خودرو باعث شد قیمت‌ها رشد داشته باشند و درصورتی‌که اتفاق خاصی در اقتصاد کلان و شرایط سیاسی و بین‌المللی کشور رخ ندهد، قیمت‌ها قطعا به سمت رشد بیشتر تمایل پیدا خواهند کرد. بنابراین با وجود رفتار نوسانی خودرو در بازار، قرار نیست بازار عقبگرد کند. در این شرایط، دولت باید اقداماتی انجام دهد تا تولید در خودروساز افزایش پیدا کند، قیمت‌ها تعدیل شوند و بار دیگر فروش اقساطی و لیزینگی در بازار شکل بگیرد. درصورتی‌که مشتری بتواند خودرو خود را خیلی سریع و با شرایط مناسب اقساطی خریداری کند، سراغ بازار نخواهد رفت. در این صورت بازار نیز نرخ خود را به قیمت کارخانه نزدیک خواهد کرد.
درخصوص وضعیت بازار خودرو و شرایط خودروهای وارداتی و مونتاژی با حسن قاضیان، کارشناس و فعال بازار خودرو به گفت‌وگو پرداختیم.
بازار خودرو این روزها چه شرایطی را تجربه می‌کند؟ قیمت‌ها افزایشی بوده‌اند یا کاهشی؟
همان‌طور که مشخص است بازار با وجود نوسان قیمت‌ها، در رکود به‌سر می‌برد. قیمت‌ها از اواسط مهرماه روند افزایشی به خود گرفت و تا مقطعی به اوج رسید، اما دوباره همسو با کاهش نسبی نرخ ارز، اندکی روند نزولی به خود گرفته است. هرچند این روند کاهشی چندان چشمگیر نیست؛ اما قیمت برخی خودروها تا چند میلیون عقبگرد کرده است. با این‌حال قیمت‌ها به قبل مهرماه و شهریورماه بازنگشته است.
به‌نظر می‌رسد این روند نوسانی ادامه‌دار باشد و قیمت‌ها گاهی رشد و گاهی عقبگرد را تجربه کنند. اما مهم این است قیمت‌ها دیگر به شهریورماه معروف باز نمی‌گردند. بازار هنوز در رکود است و قدرت خرید مردم بسیار کاهش پیدا کرده است. شاید اگر قدرت خرید مردم تقویت شود، قیمت خودرو نیز روند افزایشی به خود می‌گیرد. بنابراین بازار خودرو خیلی تحت تاثیر شرایط کلان اقتصادی قرار دارد.
چرا یک‌باره قیمت‌ها که مدتی در بازه مشخصی ثبات داشتند و البته نوسان بسیار ضعیفی هم داشت، این چنین دچار تغییر شد؟ چه شرایطی در بازار تغییر کرده است؟
عوامل مختلفی بر این رشد قیمتی تاثیرگذار بوده است؛ از جنگ حماس و اسرائیل و تاثیرش بر نرخ ارز گرفته تا مشخص شدن شرایط واردات. جنگ حماس و اسرائیل بازار ارز را تکان داد و باعث شد دلار پس از ماه‌ها ثبات در کانال ۴۹هزار تومان، وارد کانال‌های جدید شود و تا ۵۴هزار تومان هم پیش برود. دلار همواره اصلی‌ترین محرک در اقتصاد ما بوده است؛ از بازار سرمایه گرفته تا بازار خودرو و طلا و… همگی تحت تاثیر این پول قرار دارند. فرقی ندارد اجناس و کالاها با چه ارز و قیمت تمام‌شده‌ای به بازار آمده‌اند؛ تغییر نرخ دلار یعنی رشد قیمت کالاهای قدیمی در بازار.
بنابراین بازار خودرو همواره تحت تاثیر دلار بوده است. اما یکی دیگر از محرک‌های بازار خودرو، خبردرمانی بیش از یک‌ساله مسئولان وزارت صمت و نمایندگان مجلس بوده است. به نظر می‌رسد عمر این خبردرمانی برای بازار خودرو به پایان رسیده است. بنابراین بازار به سمت افزایش قیمت حرکت کرد. باز هم تاکید می‌کنم این در شرایطی است که اصولا رکود سنگینی در بازار وجود دارد.
خرید خودرو به‌واسطه پایین بودن قدرت خرید مردم بسیار کاهش پیدا کرده و رشد مستمر قیمت‌ها مشکلی بر مشکلات قبلی اضافه کرده است. ضمن این‌که یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت‌ها در بازار خودرو، افزایش تعرفه واردات قطعات منفصله برای خودروهای چینی است. این مساله نیز باعث شد بسیاری قیمت این خودروها را در بازار افزایش دهند. تعرفه واردات خودرو و حقوق بازرگانی نیز مشخص شد و در نهایت مشتریان متوجه شدند که واردات خودرو قرار نیست در بازار تغییری ایجاد کند.
بسیاری بر این باورند واردات با همین شرایط هم به نفع مصرف‌کننده است. حداقل خودرو روز را با قیمت بالاتری خریداری می‌کنند و خودرو چند ده هزار کارکرده را با نرخ نجومی نمی‌خرند. این مساله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بله؛ این تحلیل درستی است اگر فقط مصرف‌کننده را صرفا قشر خاصی در نظر بگیریم که پیش از این برای خودرو مدل ۲۰۱۰ بیش از ۵میلیارد پول پرداخت کرده است. برای این افراد که دارای تمکن مالی بسیار بالایی هستند، بسیار ایده‌آل است که خودرو ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ را با قیمت مثلا ۳ یا ۴ میلیارد خریداری کنند. البته هنوز این خودروها به بازار نیامده‌اند تا ببینیم در بازار به چه قیمتی خواهد رسید.
بنابراین این تحلیل برای اقشار متمول جامعه مناسب است. اما از ابتدای رفع ممنوعیت واردات خودرو قرار بود واردات سبب شود بازار خودرو به‌صورت زنجیره‌ای ریزش قیمت داشته باشد.
یعنی هر سگمنت خودرویی، سگمنت قبل خود را محکوم به ریزش قیمتی کند. قرار بود این زنجیره ادامه داشته باشد تا به خودروهای داخلی برسد. همچنین قرار بود بخشی از نیاز بازار به خودرو از طریق واردات تامین شده و واردات نیز ارزان تمام شود.
یعنی مشتریان خودروهای چینی به دلیل گرانی بیش از حد، به بازار خودروهای ایرانی وارد نشوند و مشتری خودروهای خارجی هم به بازار خودروهای چینی ورود نکنند.
اما وضعیت واردات خودرو به سمتی رفته است که دوباره همان شرایط قبلی حکمفرما خواهد شد و مشتریان اگر توان مالی تغییر وسیله‌نقلیه به یک پله بالاتر را نداشته باشند، ناچار سراغ خودرویی پایین‌تر از انتظار خود خواهند رفت و در نهایت قیمت خودروها در بازار رشد پیدا خواهد کرد.
به نظرم انحراف شدیدی از آن‌چه متصور بودیم تا آن‌چه قرار است رخ دهد، به وجود آمده است و با این‌که هیچ تغییر بنیادینی در بازار به وجود نخواهد آمد، اما قیمت‌ها میل به افزایش پیدا خواهند کرد.
با این شرایط بازار خودرو به کدام سمت حرکت خواهد کرد؟
بازار خودروهای ایرانی که شرایط مناسبی ندارد چراکه فروش در سامانه یکپارچه دست بسیاری را از خرید خودرو کوتاه کرده است. بازار نیز شرایط مناسبی ندارد. به‌نظرم اگر شرایط بازار خودروهای داخلی با تمهیداتی تغییر کند، بازار خودرو در بخش‌های دیگر هم آرام خواهد شد. اگر خودروساز تولید را افزایش دهد و فروش را دوباره آغاز کند، بازار خودرو آرامش بیشتری پیدا خواهد کرد.
همچنین یکی از مهم‌ترین مواردی که می‌تواند به بازار خودرو کمک کند، فروش اقساطی خودروهاست. اگر دولت منابعی را برای خرید اقساطی در نظر بگیرد و تولید نیز متناسب با تقاضا افزایش پیدا کند، بازار با شوک مثبت مواجه خواهد شد.
در این بخش، ایجاد تسهیلات مناسب برای خودروهای رده بالاتر خودروسازان داخلی بسیار اهمیت دارد. یعنی اگر ایران‌خودرو برای محصولاتی مانند تارا و دنا فروش اقساطی در نظر بگیرد یا سایپا برای شاهین شرایط فروش قرار دهد، بسیاری جذب خودروساز خواهند شد و به بازار آزاد مراجعه نمی‌کنند. فروش اقساطی این خودروها باعث می‌شود بازار ریزش داشته باشد.
به نظرم مشتری حاضر است خودرو را کمی گران‌تر و اقساطی از خودروساز خریداری کند تا بخواهد یک‌باره چندصد میلیون تومان در بازار هزینه کند. دولت اگر قرار است بازار را کنترل کند، می‌تواند به‌جای صحبت در مورد واردات، فکری به حال قیمت خودروهای داخلی و ارائه تسهیلات برای خرید این خودروها کند. بسیاری از مشتریان از این‌که باید برای خرید آزاد برخی خودروهای داخلی که قیمت کارخانه‌ای آن‌ها کمتر از ۵۵۰میلیون تومان است، بیش از ۸۰۰میلیون تومان هزینه کنند، گلایه‌مند هستند. اما دولت با ارائه تسهیلات مناسب به خودروساز می‌تواند زمینه‌ساز کاهش قیمت در بازار هم شود. اگر خریدار حتی با سود تسهیلات، مثلا خودرو دناپلاس اتومات را ده‌ها میلیون تومان ارزان‌تر از بازار خریداری کند، قطعا قیمت بازار هم افت خواهد کرد.
در عرضه خودروهای چینی این روند در گذشته وجود داشت، اما به‌یک‌باره شرایط تغییر کرد و بسیاری صرفا فروش نقدی را در دستور کار قرار دادند. آیا امکان این‌که دوباره شرایط فروش اقساطی برای این خودروها فراهم شود، وجود دارد؟
قطعا اگر روند واردات خودرو به سمتی می‌رفت که هزینه تمام‌شده این خودروها کمتر می‌شد، بسیاری از مونتاژکاران دوباره به سمت فروش اقساطی حرکت می‌کردند. با این‌حال بازهم اگر واردات خودرو افزایش پیدا کند و تنوع محصول در بازار بیشتر شود، بسیاری مجبور خواهند بود برای ماندن در بازار و از دست ندادن سهم خود فروش اقساطی را آغاز کنند.
اما نکته مهم در مورد این خودروها، گران‌تمام شدن آن‌ها و اقساط سنگین چندده میلیون تومانی است که بسیاری توانایی پرداخت آن را ندارند. حتی فروش‌های اقساطی اندکی هم که این روزها انجام می‌شوند، با استقبال بالا و تکمیل ظرفیت همراه نیستند. اما برای خودروهای داخلی چون هنوز میلیاردی نشده‌اند و می‌توان با پرداخت نیمی از قیمت، اقساط ارزان‌تری به دست آورد، می‌توان روی فروش اقساطی و لیزینگی حساب کرد.
درمجموع این رقابت در بازار است که مدل فروش را تعیین می‌کند. در این بخش، تاکید باید روی خودروهای داخلی باشد. اگر بتوان به‌جای نوبت‌فروشی در سامانه، تولید این خودروها را افزایش داد و خرید را تسهیل کرد، روی بخش‌های بعدی بازار که خودروهای مونتاژی است تاثیرگذار خواهد بود.
درحال‌حاضر در بازار خودرو نیز فروش اقساطی از سوی برخی نمایشگاه‌های اتومبیل وجود دارد. این فروش اقساطی شخصی در بازار چگونه است؟
بله؛ فروش اقساطی در بازار وجود دارد. برخی حاضرند که خودرو را به‌صورت اقساطی هم به فروش برسانند. البته تعداد بسیار کمی چنین اقدامی انجام می‌دهند و معمولا خودرو بسیار گران تمام می‌شود. اما نکته مهم این است که مشتریان باید بسیار دقت کنند. چراکه بسیاری از تبلیغات فروش اقساطی خودرو در پلت‌فرم‌های داخلی و شبکه مجازی کلاهبرداری است.
شکایات بسیاری در این خصوص مطرح می‌شود. در شرایطی که قیمت خودرو در بازار روزانه افزایش پیدا می‌کند، کمتر کسی حاضر است خودرو را اقساطی به فروش برساند.
اگر این اتفاق رخ دهد، قطعا خودرو ۸۰۰میلیون تومانی بیش از یک‌میلیارد تومان برای خریدار تمام خواهد شد. امیدواریم بار دیگر خودروسازان فروش اقساطی با شرایط مناسب را برای خریداران فراهم کنند تا بازار هم از رکود خارج شود. افزایش فروش و عرضه خودرو به مشتریان، سبب افزایش خورو در بازار خواهد شد. این روند باعث کاهش قیمت می‌شود و رونق به بازار برمی‌گردد.
درحال‌حاضر بسیاری از فروشندگان خودرو شرایط مناسبی ندارند. قیمت بسیار بالا خودرو در شرایطی که قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده، برای فروشندگان هم ایده‌آل نیست. اما کاهش قیمت و وفور خودرو در بازار و افزایش قدرت خرید مردم، بار دیگر رونق را به این بازار شکست‌خورده بازمی‌گرداند.